Сртот

„И, сега, доаѓаме до последната заповед: ‘Не ја посакувај куќата на ближниот свој’. Но, дали некогаш си се прашал зошто постои оваа заповед, кога веќе има ‘Не кради’? Доколку посакаш велосипед каков што има твојот другар, дали е тоа грев? Не, не доколку не го украдеш од него. Дон Коњасо ќе ти каже дека оваа заповед спречува завист, што е секако грда работа. Но, има лоша завист, онаа кога твојот другар има велосипед, а ти немаш и се надеваш дека тој ќе скрши врат возејќи по удолница и, има добра завист, кога сакаш велосипед како неговиот и го загреваш задникот за да можеш да го купиш, дури и на старо, а тоа е добра завист што го движи светот. Постои и друга завист, завист за правда, кога не гледаш причина зошто неколку луѓе имаат сè, а други умираат од глад. И, доколку чувствуваш ваков вид завист, што е социјалистичка завист, преокупиран си обидувајќи да направиш свет во кој богатството е подобро распределено. Но, токму тоа е она што е забрането со заповедта. Десеттата заповед забранува револуција. Според тоа, мое мило момче, не убивај и не кради од сиромашни деца какво што си и ти, но продолжи напред и посакувај го она што другите луѓе ти го одзеле. Тоа е сонцето на денот што следува и затоа нашите другари се наоѓаат таму, во планините, за да се ослободат од Големата глава, кој се издигна на власт финансиран од земјопоседниците и од гадовите на Хитлер, тој кој сакаше да го освои светот, така што оној човек, Круп, кој произведува топови Берта би можел толку долго време да продава повеќе артилерија. Но, како ти можеш да ги разбереш сиве овие работи, кога растеш паметејќи ја заклетвата на покорност кон наредбите на Дуче?“
„Не, разбирам, да не речам сè“.
„Се надевам дека е така“.
Забележав дека Грањола секогаш носеше долгнавеста вреќичка од тенка кожа што висеше од неговиот врат надолу, над кошулата.
„Што е тоа, Грањола?“
„Хируршки нож“.
„Учеше за лекар?“
„Студирав филозофија. Хируршкиот нож ми го дадоа во Грција, еден лекар кој беше во мојот полк, пред да умре. ‘Не ми треба ова повеќе’, ми рече. ‘Гранатата ми го отвори стомакот. Она што сега ми треба е прибор за шиење, каков што имаат жените, со игла и конец. Но, оваа дупка се прошири. Чувај го ножот за да се сеќаваш на мене’. И оттогаш го носам“.
„Зошто?“
„Бидејќи сум кукавица. Со работите што ги правам и што ги знам, ако ме фатат СС или Црните бригади, ќе ме измачуваат. Ако ме измачуваат, ќе прозборам, бидејќи злото ме преплашува. И ќе ги испраќам моите другари во смрт. А, вака, доколку ме фатат, ќе си го отсечам грлото со ножот. Не боли, потребна е само секунда, цкк. Ќе ги издупам сите: фашистите, бидејќи нема да откријат ништо, свештениците бидејќи ќе бидам самоубиец, а тоа е грев, и Господ, бидејќи ќе умирам кога јас ќе изберам, а не кога тој ќе реши. Разбери го тоа“.
Говорот на Грањола ме остави тажен. Не затоа што бев сигурен дека тие се злобни, туку затоа што стравував дека тие беа добри. Живееше во свет кој беше тажен поради злобниот Господ и единствениот пат кога го видов милозливо насмеан беше кога ми зборуваше за Сократ или Исус. Се потсетувам, и двајцата беа убиени, и затоа не гледав што имаше тука за да се насмееш.
И, сепак, не беше злобен; ги сакаше луѓето околу себе. Тоа го чувствуваше само за Господ и мора да било вистинско мачење, бидејќи беше како фрлање камења кон носорог, носорогот никогаш не забележува ништо и продолжува по свое, а во меѓувреме ти си црвен и зрел за срцев напад.
Кога, пријатели мои, ја започнав Големата игра? Во свет во кој секој пукаше кон секого, ни беше потребен непријател. И ги избравме децата во Сан Мартино, село на врвот над нас.
Луѓето во Сан Мартино претставуваа идеални непријатели, поради тоа што во нашите умови сите беа фашисти. Во реалноста, тоа не беше случај; единствено што двајца браќа од Сан Мартино им се придружија на Црните бригади, додека нивните помлади браќа останаа во селото и беа водачи на групата што се наоѓаше таму. Сепак, градот сè уште беше приврзан кон неговите синови кои заминаа во војна, а во Солара се проширија гласини дека на луѓето во Сан Мартино не треба да им се верува.
Фашисти или не, ние велевме дека момците во Сан Мартино не се подобри од животни. Факт е дека доколку живееш во такво проколнато место мораш секој ден да смислиш нешто ѓаволесто, само за да се чувствуваш жив. Тие мораа да доаѓаат на училиште во Солара, а ние, кои живеевме во градот, на нив гледавме како да се Цигани. Многумина од нас ќе си донесеа оброк во училиште, леб и мармелад, а тие беа среќни ако им се дадеше црвјосано јаболко. Накратко, мораа да направат нешто и, во неколку прилики, фрлаа со камења по нас откако ќе се приближевме кон портата на Ортарио. Моравме да им вратиме. Затоа, одлучивме да одиме во Сан Мартино и да ги нападнеме додека играат фудбал во дворот на црквата.
Но, единствениот начин да се стигне до Сан Мартино беше по патот што водеше директно горе, без свиоци, а од дворот на црквата можеше да се види ако некој доаѓа. Така мислевме дека никогаш нема да бидеме во можност да ги изненадиме. Сè додека Дуранте, син на фармер со глава голема и темна како на абисиниска мачка, не ни кажа дека можеме, доколку се качуваме по сртот.
Во тоа време, никој не се качуваше по сртот, а да не заборавиме и на симнувањето, бидејќи можеше да паднеш на секој чекор. Таму каде што немаше трње, земјата се лизгаше под нас; можеше да се види багремова шума или капини, со отвор директно во средината и мислиш дека си ја нашол патеката, но тоа беше само случајно скаменување и по десетина чекори почнуваш да се лизгаш, паѓаш на една страна и се тркалаш најмалку дваесетина метри. Дури и да го преживееш падот без да скршиш коска, трњето ќе ти ги ископа очите. Згора на сè, се зборуваше дека е преполно со змии отровници.
Качувањето, јасно, бараше вежбање. Ни беше потребна една цела сезона: започнавме со десетина метри првиот ден, паметејќи го секој чекор и секоја пукнатина, обидувајќи се да згазнеме на истите места, симнувајќи се надолу како што чекоревме одејќи нагоре, а следниот ден работевме на следните десетина чекори.
Не можевме да бидеме забележани од Сан Мартино, па го имавме сето време што ни беше потребно. Беше важно да не се импровизира; моравме да станеме како животните што си правеа куќарки на свиоците на сртот, тревните змии, гуштерите.
Двајца мои другари свиткаа нога, а еден речиси ќе загинеше и ја соголи дланката обидувајќи се да го спречи падот, но на крај бевме единствените луѓе во светот кои знаеја како да се искачат на сртот. Едно попладне, ризикувавме: се качувавме час или повеќе и стигнавме без здив, појавувајќи се од густата шума на самиот почеток на Сан Мартино, каде што меѓу куќите и бездните имаше пат, со ѕид покрај него за да ги спречи локалните жители да паднат во провалијата кога е темно. Нашата патека стигна до ѕидот на самото место каде што се отвори дупка, доволно широка за да се протнеме низ неа. Зад неа имаше еден тесен премин што водеше до парохијата и директно се отвораше кон црковниот двор.
Кога избивме во дворот, момците од Сан Мартино беа среде играње мижитатара. Вешт потег: еден од нив воопшто не можеше да гледа, а другите скокаа ваму таму во обидот да го избегнат. Го насочивме нашето оружје, погодувајќи едно момче директно в чело, а другите побегнаа во црквата, барајќи помош од свештеникот. Тоа беше доволно во моментот и ние се стрчавме по тесниот премин, преку дупката и назад по сртот. Свештеникот пристигна навреме да ги види нашите глави како исчезнуваат во грмушките и викајќи по нас упати некои ужасни закани, а Дуранте извика „Ха!“ и со својата лева рака си ги потчукна мускулите на десната рака.