(извадок од романот „Зошто на подот спиеш“, Дарко Цвијетиќ, издание Блесок, 2022)
ГЛАВА ДВАЕСЕТ И ДЕВЕТТА
Во Америка сум со пријател од улица, Ариф, поставуваме клима-уред на трговски центар.
Тежок жежок ден и ни требаа два часа само големите кутии со климите да ги довлечкаме на покривната конструкција на зградата на трговскиот.
Ариф во Америка дошол пред нас, не многу, можеби неполна година, но англиски не знаеше ниту збор. Не сакал да учи англиски и готово. „Нејќам ни да чујам “, зборуваше, „по она пичкарање во Босна, уште да се влечкам по училници и да ’букварам‘ со учителката!“
Ариф е постар од мене десетина години и е од некое село покрај Зеница. Во Америка дошол со жената и три мали деца, гарантното писмо му го испратил братот кој во Америка е десетина години пред војната.
„Се спасив, брат. Нема тој поим за нашата војна и сфаќам дека за половина од работите не ми верува, но ниту јас не сум паднал од круша. Ама сè му простувам мој Бота, самиот себеси не си верувам низ што сè имам поминато со мојата Енвера, жими милата мајка, а како тој да ми верува.“
Го гледам како на вжештениот покрив се бори за здив и се поти, мојот „френд“ Ариф, кој не знае кафе да нарача во кафетерија и секогаш оди заедно со некој друг, за да го преведува додека нарачува.
И се смеам, си го подаваме алатот еден на друг, работиме, одиме заедно на паузи, ги делиме сендвичот и цигарите, кришум му носам пиво, да не нè видат шефовите или овие нашиве „југоси“ да не нè исцинкарат.
„Црнците, Бота, се најдобри“, вели Ариф и се смее гласно. „Црнците се како нашите Цигани, а Мексиканците се уште подобри. Моја Енвера од работа донесе три Мексиканки на кафе. Ако брат, заедно не знаеме ни петнаесет збора на англиски, па се сотревме мавтајќи.
Секој со една рака.“
Секој со една рака.
И така, јас и Ариф работиме, тој вторник на покривот на трговскиот центар, во жештина од која не може да се дише, а Ариф вели: „Мој Бота, ова е полошо отколку на Возуќа!“
„Каква, брате, Возуќа?“ му кажувам стаписан.
„Возуќа, Возуќа, тоа ти е блиску до Завидовиќи, каде што тече реката Криваја, место каде што летото 1994 војувавме по жестока врелина. Црната земја се запали, а ние уште разјарени да вратиме некои коти кои неколку дена претходно крваво ги загубивме“, се расприкажа Ариф бришејќи ја потта и затегајќи го со алат куќиштето на клима-уредот за лимениот покрив.
„Чекај Арифе, брате“, му велам полека, да го проверам сè уште секој неискажан збор „кога точно во Возуќа, кој летен месец и дали си сигурен дека тоа е 1994 година?“
„Сто насто брате, 1994 јули, страотни жештини, како да не запаметам, ја паметам таа Возуќа, подобро отколку раѓањето на децата“, ми одговара мирно бришејќи ја потта со ракавот од кошулата, „ми загина другар ден претходно – Сенад, тројца ги беа заробиле и сите ги убиле… Тој Сенад и јас големи лајна заедно поминавме…“ ја завршуваше реченицата сè побавно и лесно го креваше погледот кон мене.
Се гледавме неподвижни цела минута. Минута.
Па уште една. Минута.
Чизмите на него чисти, пречисти! Светкаат.
Ти кажав – замени ги показалците на момчето што се на џамлијата.
„И јас бев на Возуќа, Ариф. Во јули 1994… И мене другар ми загина ден претходно. Маљутка во ров ни падна!“ велам полека, бавно.
Јас и Ариф се гледавме. Запревме со работата. Обајцата немоќни. Војувавме за татковината, за да заминеме од неа, што подалеку.
„Ајде Бота, да го завршиме ова“, вели.
„Да. Да го завршиме ова“, велиме на глас.
По овој пат се заминува.
По овој и се доаѓа.
Во минута на излупеното небо.