Љубов и алхемија

Љубов и алхемија

– кон дионизиска расплодност на книжевната теорија –

Самата интерпретација е облик на волјата за моќ, што егзистира како страст
Фридрих Ниче
Пишувањето е наука за насладите на јазикот, неговата камасутра
Ролан Барт
Сакам сè што знам
Д-р Фалус, лик од драмата „ММЕ…“ на Дејан Дуковски

Иако појдовно обележана со својот апофатички, неизреклив, рационално необјаснив карактер; со своето конституивно својство, да биде „искуство, несоопштливо со идеи“; љубовта, како што сведочи еден од нејзините несомнени познавачи, Октавио Паз; веќе долго време претставува и теоретска тема пар екселанс, дотолку повеќе што, почнувајќи со трубадурската поезија, таа, љубовта, прераснува и во своевидна институција.
Судејќи според најдлабоките филозофски увиди, љубовта е вброена меѓу метафизичките квалитети, гранични состојби и смртни (фатални) прашања; определувачки за човековата егзистенција токму со оглед на човековата фатална зададеност и судбоносна конечност, во светот. Во тој апокалиптичен контекст, на љубовта ѝ се препишува одредена херменевтика на престапот и трансцедентацијата; заедно со сотериолошката (спасителска), катарзична, хеуристична, светотворна и дури – утописка конотација и моќ! Овозможувајќи различни нивои на поделба, љубовта како феномен, минува и е подложна на неколку трансформации: според својот облик, таа може да биде страст, екстаза, филија (како кај Тристан и Изолда), или пак мистичен занес, нирвана, агапе (како кај религиозните искушеници); според својот предмет, таа може да биде апстрактна љубов кон љубовта беспредметна; односно универзална космичка љубов – или, пак, може да биде конкретна, кон некое или неколку суштества насочена и исклучива љубов; според начинот на своето искажување, љубовта може да биде декларативна, објавена на ниво на лексисот, стилизирана или категорија имено на стилот, перформативна (изведена и докажана, самодоволна токму на нивото на јазикот), или пак љубовта може да биде дејствителна сила, потврдена на ниво на праксисот, со определен чин, саможртва, етичко дело. Судбоносна, фатална, неизбежна, каква што е, носејќи и одредени демонски аспекти на телото и телесноста; потопена во мрачни, ирационални побуди, љубовта е можеби првенствено или пред сè (ал)хемиска појава, непредвидлива струја, што тежнее кон соединувањето, синтезисот; кон една своевидна, космичка (сèопшта) свадба, чествување, хармонија на единката со светот, симболизиран преку саканото лице…

Не навлегувајќи понатаму во ова исклучително деликатно и сложено подрачје на размислување, кое, впрочем и не е цел на овој прилог; сакавме да подвлечеме, дека љубовта вообичаено егзистира како тема, повод, проблем; додека книжевниот дискурс, како дискурс За љубовта, претставува нејзино мета-ниво.
За разлика од множеството прилози, кои љубовта ја третираат како своја ТЕМА, во недоглед спорејќи околу нејзините модалитети, телеологија и симболика; нашата амбиција се состои во тоа, љубовта да биде (да прерасне во) ПРИСТАП кон литературата, да биде иманентно вградена ВО дискурсот, кој би бил, како таков, нејзина манифестација, потврда и неразделност.
Кога го велиме ова, мислиме на епистемолошкиот рез / прелом, што го прави актуелната пост-теорија, реафирмирајќи ги вредностите на хомеопатскиот, магиски принцип на заразеност; егзистенцијално-екстатична инфицираност и интонираност на теоретскиот пристап и уште повеќе – говор! Мислиме на сè понагласеното и веќе непорекливо ЕСТЕТСКО значење на современата теорија, во којашто, среде фундаменталната криза и преиспитување на темелите, секој е осуден на тоа „самиот да го одбира својот жанр и во него, сопствениот итинерер“ (В. Бити, 1997:V).
Осуденоста на себе, на својата автоконтекстуализација, која позитивно ги превреднува придобивките на индивидуалното доживување на текстот; пред сè модалитетот на либидиналната пожедност, копнежот (како длабоко сознателен, и хеуристички моќен), води кон иницијациски модел на книжевна теорија; којашто, наместо медиокритетски послушници кон ригиден теориски систем, ќе претпочита страсни, потентни, луцидни и, на своевиден ризик подготвени, вљубеници, во секогаш неизвесната авантура на текстот.
Слична на сократовската, „еротска анамнеза“ (Петер Слотердајк, 1992:55), со своето вулкански живо и пулсирачко, актуелистичко поаѓалиште – ваквата естетизирана пост-теорија, не само што „се враќа во копнежот, што го надминува секој предмет“ (1992:55), туку, се стиснува и над епистемолошкиот хоризонт на книжевната наука; за секој конечен исход и зошто да не – идеал– имајќи ја токму личната самопреобразба, самонадградба, аскезисот (самооткривањето и самообликувањето, со помош на интелектуалниот труд и теориската активност).
Поаѓајќи, значи, од љубовта како претпоставка на дијалогот (а истиот тој, дијалогот, според учењето на Бахтин, искренат на нивото на онтолошки, светски принцип), пост-теоријата како свои легитимни составки ги имплицира и хедонизмот, уживањето во текстот, читањето, критиката; играта, односно, естетизмот, до тој степен, што отворено се именува „убава теорија“ (Елизабет Брус), „Теорија како уметност“ (Франсоа Лиотар), „малцинска уметничка форма“ (Тери Иглтон); „теориска фикција“ (Жан Белмен Ноел)

Во духот на Ничеанските традиции на интелектуалната уметност, таа го гради и чува својот артистички шарм, постапката на очудување (до скоро својствена само на уметничката литература); дивертисманот, досетката, ефектот на естетската поентираност.
Нејзината втемеленост во љубовта како појдовен модус на општењето со литературата, меѓу другото, се препознава во индикативната определба на читањето како трансфер, обележан со низа еротски, страсни признаци и квалитети. Со оглед на тоа, Жак Дерида ќе напише дека „еден текст сака / љуби друг“, и дека таквата иманентна текстовна љубов и афинитет, е, всушност, мотивациска основа на самата поетика на интертекстуалноста; на вкрстеното, интертекстивно читање; парадигматично за методата на деконструкција на писмото (во случајов, пост-теориското писмо), помеѓу другото, ја откриваме на ниво на етимолошката сличност: во традицијата на трубадурската лирика и еротика, каде централно значење завзема токму љубовниот испит – ассаи (на провансалски), а кој подразбира ритуална иницијација и ритуално посветување на саканата жена, во сите етапи од нејзиното секојдневие, вклучително дотерувањето, соблекувањето, легнувањето на починка итн. Терминолошки сосема налик на овој старофранцуски љубовен испит, денес омилениот теориски жанр ЕСЕЈОТ изискува едно исто толку ритуално, колку и љубовно посветување и тактилен однос кон книжевно-уметничкиот текст, предизвик, обидувајќи се и самиот да го дополни, да му парира со својата сопствена убост, допадливост, креативен шарм и автентичност, дотолку повеќе што, исто така, му припаѓа на, и се вкотвува во – писмото.

2018-08-21T17:22:11+00:00 февруари 1st, 1999|Categories: Критика, Блесок бр. 07, Литература|