Љубовта во македонскиот фантастичен расказ

/, Блесок бр. 07, Литература/Љубовта во македонскиот фантастичен расказ

Љубовта во македонскиот фантастичен расказ

6.3. Која коска недостига?

Што дознава Авероес од Библијата? Тој дознава дека жената е настаната од реброто на мажот, заради што на секој маж му недостасува по една коска: „Од реброто што му го одзеде на човекот, направи Јахве, Бог, жена и му ја доведе на човекот“ (57) – се вели во Библијата.
Но, Авероес кој има сексуален живот каков што соопштуваат сведоците, се сомнева дека препишувачот внел грешка, односно запишал погрешна коска. Бидејќи секој маж има коска што му недостасува, а Авероес е маж, тој може на себе да провери која коска му недостастува на мажот. И заклучува дека коската што недостастува не е реброто, туку плодилната, фалусната коска.
Овој дел секако треба да се исчита алегорично: како што на ниеден Адам во светот не му недостига ребро (ребрата се парни; едно ребро помалку, мошне лесно се забележува), така ниеден Адам во светот нема коска во фалусот, (фалусот е, како што е општо познато – обичен, но доста ценет мускул). Она на што се жали Авероес значи не е немањето коска во плодилото, туку немањето соодветно плодило. Затоа него „отсекогаш го имало малку во постела“. (60)

6.4. (Религиозна) кастрација

Тука се допираме до психоанализата и т.н. Кастрационен синдром. Фројд во книгата „Тотем и табу“, во расправата „Достоевски и таткоубиството“, како и на уште неколку други места, расправа за таткоубиството како главно и најстаро злосторство на човештвото и на поединецот и во тоа се наоѓа главната причина за чувство на вина и потребата за страдање. (245) Авероес, како што е јасно од расказот страда постојано и се самоизмачува „навечер плачот се засилуваше и стануваше неподносливо да се слуша болното виење во кое се содржеше сета болка на човештвото“ (57). Таткоубистово се јавува заради потребата на синот да се идентификува со таткото; синот сака го убие таткото за да може да биде на негово место. (Според Фројдовата психонализа една од причините за тоа е и желбата да биде љубовник на сопствената мајка).
Но, „синот при желбата за таткоубиство се соочува со моќна препрека, кога во одреден момент сфаќа дека обидот за отстранување на таткото како ривал, може од таткова страна да биде казнет со кастрација“ (245) пишува Фројд. Заради кастрациониот страв, а во интерес на сочувување на својата машкост, синот се откажува од желбата да ја поседува мајката и да го ликвидира таткото. Тоа е нормална судбина на т.н. Едипов комплекс.
За да има закана од кастрација, треба да има татко, а во расказот таков нема. Но, само навидум. Ако не постои ликот на биолошкиот татко на Авероес, во расказот се јавува ликот на религиозниот Татко на Авероес, кој воедно е Татко на сите синови на светот, а тоа е Јахве, Бог.
Авероес практично согледува дека тој како син, е под постојана закана да биде кастриран од Таткото, но и дека тој, како негов син, веќе – доживеал кастрација! Бидејќи, ако Авероес се родил со „кастирано“ плодило, оној кој го кастрирал може да биде само Таткото -Бог и никој друг. Така врз Авероес е извршена една да ја наречеме религиозна кастрација.
Кастрациониот синдром, според Фројд, најсилно се чувствува кај татко кој е строг, брутален, свиреп (247), а кога Јахве ќе грмне во Библијата тој не остава простор да се порекне неговата мисла. Познато е впрочем како Јов си става рака своја на устата своја, кога се бунтува пред Јахве дека многу невини страдаат, а кога Јахве му одговара грозоморно: А каде беше ти кога јас ги повива облаците во темнина, кога ја обвивав земјата со мориња и сл.
Каква закана претставувал Авероес за Таткото, заради која Таткото извршил кастрација врз синот, е неблагодарно прашање. Но, жедниот за знаења Авероес, лесно можел во својата опсесија од чистото знаење, набрзо да посака да посегне по апсолутното занење, бидејќи само апсолутното знаење е чисто. Апсолутното знаење пак е повластица на Бога, па лесно е возможно, Авероес да посакал да се закити со идентитетот на Таткото Бог, како што тоа посакува порано или подоцна секој трагач по знаења. Од тоа пак би произлегло дека секој кој премногу трага по знаење, е на некое ниво кастриран, онеспособен од Таткото Бог, кој мора да се грижи за поредокот во светот и хармонија на нештата. Овие далечни изводи, меѓутоа ја губат врската со приказната за Авероес. Таа приказна пародично го третира митот на денешницата: должината, и отсутната должина – кастрацијата.

7. Наместо крај

Оваа студија нема намера да ги исцрпи разновидните форми на опстојување на фантастичниот расказ во македонската литература, кој е пребогат со мотиви и теми. Сè што може да се направи е да се сумираат резултатите од петте овде анализирани раскази.
Првите три раскази, објавени во 70-тите години („Вљубениот дух“, „Вампир“ и „Реквием за Рубина Фаин“) зборуваат за најчестата тема на фантастиката: премин на материја и дух. Љубовта е усмерена кон мртов маж односно жена, и во третиот случај во сениште/жена. Оној момент кога ќе се соочат со смртта или отсуството, ликовите продолжуваат да ја негуваат својата љубов (опсесија) кон мртвиот/отсутниот и ги следат знаците што тој ги остава свесно, или кои ликот (во случајот со Рубина) ги наоѓа независно. Во расказот „Вљубениот дух“ има подваријанта на некрофилијата (некрофилијата не се сфаќа овде во значење на љубов кон труп), а расказот „Вампир“ има поигрување со мотивот на вампирот (исто класична фантастична тема), кој овде покажува специфична припадност на мртвиот кон живиот.
Во расказот „Реквием за Рубина Фаин“ има опсесија од сениште/жена. Цветан Тодоров кога зборувајќи за фантастичните ТИ-теми кај Теофил Готје вели: „Љубовта кон покојницата (…) кај Готје оди напоредно со љубовта кон кипот, ликот на сликата итн. И се нарекува некрофилија“. (Тодоров, 1987; 140), затоа следејќи го Тодоров, би можеле да речеме дека љубовта кон мртовец и љубовта кон сениште се сведува на исто, но Тодоров сепак зборува за конкретната проза на Теофил Готје; ликот на Рубина, како што покажува Вангелов, е образец на безличност, односно сеприсутност, и со тоа добива поглобални духовни димензии.
Расказот на Маџунков наместо опозитот материја – дух (како во претходните три раскази) и опсесија со отсутната љубов, воведува друг опозитен систем: идеологија (пари) – антропологија (добрина, љубов). Овој расказ го поставува прашањето за видоизмената на клишето за љубовна моногамија. Овој расказ ваквите елементи му ги должи и на својот делумно симболичен карактер, но во него сепак се среќаваат и фантастични елементи (возењето зимска санка преку езеро).
90-тите години прогласуваат дека сè е можно, од поигрување со митовите за машката сексуалност (значи нема веќе љубовни, туку, овде, имплицитни сексуални теми) до пародирање на Библискиот образец. Овој постмодернистички расказ, ја потврдува идејата на Линда Хачион дека пародијата е една од основните субверзивни стратегии на постмодернизмот. (Hucheon, 1996; 378). Овој расказ на интересен начин ја потврдува идејата на Хамвас (Krasztev) дека модерните луѓе ги посматраат работите околу себе како непрестајно да гледаат во огледало, односно, во сè се гледаат само себе самите. На тој начин приказната за Авероес, сепак, освен фантастичните елементи на претворба на Авероес во ангел, има и повторна употреба на симболот на огледалото, во кое ликот ги здогледува своите фикс-идеи, но и фикс-идеите на модерните митови за должината и отсутната должина.

Литература:

1. Живко Чинго, Заљубљени дух и друге приче, Народна књига, Београд, 1976, 35-55.
2. Славко Јаневски, Ковчег, Наша книга, Скопје, 1976, 13-27 (и: 73-85)
3. Петре М. Андреевски, Неверни години, Култура, Скопје, 1974, 119-125. (и во: Раскази, Наша книга, Скопје 1984, 230-236)
4. Митко Маџунков, Убиј го зборливото куче, Мисла, Скопје, 1988, 22-24.
5. Венко Андоновски, Фрески и гротески, Македонска книга, Скопје, 1993, 55-60.
6. Wayne Booth: Retorika proze, Nolit, Beograd, 1976.
7. Borhes, H. L.: Usmeni Borhes, Rad, Beograd, 1990.
8. Вангелов, Атанас: „Фантастиката на Славко Јаневски“, во: Микрочитања, Македонска книга, 1993, Скопје.
9. Dukat, Zdeslav: Sofoklo, Rijeka: Izdavacki centar (Pazin, Istratisk), 1981.
10. IntertekstualnostѝIntermedijalnost, ZZK, Zagreb, 1988.
11. Krasztev, Peter. „Na tragu progutalog vremena (Kako dekonstruishe jedan Istochnjak?)“ во: Mostovi, Udruzhenje knjizhevnih prevodilaca Srbije, Beograd, sveska II, broj 110, juli, 1997.
12. Pavlovski, Borislav: Gospodari labirinta: antologija snova, mastarija I fantastichnih prica iz makedonske knjizevnosti, Zagreb, Naklada MD, 1998.
13. Петковска, Нада: Драмското творештво на Коле Чашуле, Детска радост, Скопје, 1996.
14. Prac, Mario: Agonija romantizma, Nolit, Beograd, 1974.
15. Todorov, Cvetan: Uvod u fantasticnu knjizevnost, Pecat, Beograd, 1987.
16. Урошевиќ, Влада: Ноќниот пајтон, Култура, Скопје, 1972.
17. Урошевиќ, Влада: Подземна палата, Македонска книга, Скопје,1987.
18. Урошевиќ, Влада: Демони и галаксии, Македонска книга, Скопје, 1988.
19. Frojd, Sigmund: „Dostojevski I oceubistvo“ во: Iz kulture I umetnosti, Matica srpska, Beograd, 1969.
20. Hacion, Linda: Poetika postmoderne, Svetovi, Novi Sad, 1996.

2018-08-21T17:22:11+00:00 февруари 1st, 1999|Categories: Критика, Блесок бр. 07, Литература|