– За што служи геометријата? мрмори еден ученик во предниот ред.
– Да служи? се сепнува Верние.
Вади паричка и му ја пружа на ученикот.
– Еве! Ако не можеш да ја видиш вредноста на знаењето како цел за себе, подобро да ти платам за учењето.
Ученикот ја ведне главата без збор.
– Сега неколку едноставни докази, искри со очите Верние. Оние кои нема да ги завршите на часов, морате да ги сработите пред следната лекција.
Ученикот крај мене мака мачи со првиот проблем, но јас веднаш го гледам доказот, како некое одамна заспано сетило одеднаш да се разбудило. Срцето ми бие силно спроти работ од клупата, рацете ми се тресат, не можам да си го задржам ракописот во права линија. Ја завршувам вежбата за неколку минути, повеќето од задачите ги решавам напамет, додека мојот сосед збивта, струже по подот и го гризе моливот во очај. Се огласува ѕвоното. Надгласувајќи ги упатствата на Верние, учениците излетуваат од училницата.
Во мене гори оган. Никогаш не сум бил вљубен, а она малку што го знам сум го научил од книги, но љубовта мора да е нешто многу налик на ова, оган кој го обзема телото. Сакам да знам повеќе за геометријата. сакам да го прашам Верние дали можам да ги позајмам Евклид и Лежендр. Но, како да го објаснам своето разбирање? Дали е тоа интуиција? Некој вид шесто сетило? Осет за геометрија? Тој нема да ме разбере.
На почетокот на попладневниот час за одмор, брзам кон библиотеката. Откако ги наоѓам обете книги, седнувам крај прозорецот кој гледа кон дворот на Подготвителното школо, додаток на Луј-ле-Гранд каде што учениците се обучуваат за да станат средношколски наставници. Прво го земам Евклид, ја допирам рапавата корица со дланката, а потоа ги прелистувам жолтите страници, вдишувајќи ја нивната мемла. Го читам сето она што го предаваше Верние, па продолжувам со уште постулати, теореми и докази. Читам брзо, божем тоа е биографија или прозно дело, веднаш сфаќајќи сè, мојот ум се движи како конечно да си го нашол својот елемент.
Се пробивам кон училницата по реторика како да сум во транс, и зјапам низ прозорецот без да ја отворам книгата. Попладнето посиве и сега сивотијата виси врз празните ѕидови, ја прегрнува печката во која баботи огнот, се потпира врз таблата, се збира околу ламбите на таванот. По уште три неподносливи часови, брзам назад во библиотеката.
– Геометрија?
Божем фатен во недозволена активност, ја затворам книгата со тресок, со показалецот меѓу страниците. Еден постар момчак со исклештена насмевка ми ѕирка преку рамото.
– Не се допрени со години, вели библиотекарот.
Се наведнува преку мене, неговите надуени дланки почиваат на масата како две дамчести жаби.
– Тоа е јазикот на иднината, шепоти тој. Кога старогрчкиот и латинскиот ќе изумрат, геометријата ќе биде јазикот на светот.
Што сака овој? Ми одзема од скапоценото време за читање. Се исправа и станува учтив, низ влакнестиот нос потсвирнува со секој здив. Затечен сум од помислата дека, и покрај евентуалното исчезнување на книгата, идеите на геометријата ќе останат недопрени уште две илјади години и дека идеите се како паразити, вгнездени во соодветни умови се хранат од младешките мисли, се движат низ времето во возилото од човечкиот череп. Јас радо би го дал својот ум за тие идеи, би се жртвувал себеси за нова теорема. Одеднаш, додека библиотекарот нешто им мрмори на две момчиња кои се кикотат крај масата во аголот, додека ноќта го затемнува прозорецот, додека црковното ѕвоно е задушено од длабоката темнина, јас сфаќам дека сум предодреден да станам математичар. Не обѕирајќи се на забелешките на библиотекарот дека влагата полека ја уништува библиотеката, скокнувам од столот. Тој ме фаќа за подлактницата и ми ги нуди книгите, иако не се за зајмување, велејќи дека нема да се забележи ако ги нема неколку дена. Ги прегрнувам како младич кој ја прегрнува својата прва љубов.
Превод од англиски: Игор Исаковски