(Еден вообичаен ден на еден обичeн пензионер. На други не се однесува. Она што е познато само по себе е здодевно, а она што ни е непознато сè уште е вон кругот на нашиот интерес. Иако напишан, значи, расказов не мора да биде и прочитан.)
Стануваш по навик рано, поправо не рано туку токму на време. Кога и другите вработени. Не се прашуваш дали навикот ти е од интернатскиот, од војничкиот или од службеничкиот живот. Главно, кога и да легнеш, наспан или недоспан, никогаш преспан, се будиш во исто време како будилник. Но сега, како пензионер, тоа им пречи на другите што одат на работа. Можеби не им пречиш, ама им се плеткаш меѓу нозе – во бањата, во кујната, во ходникот. На младите вработени во куќата не им е јасно зошто ти мораш истовремено со нив да зафаќаш место во клозетот, да им ја трошиш топлата вода за туширање, да им сениш пред огледалото за бричење и да го протураш преку ред своето ѓезве со кафе. Каде брза тоа дрто магаре, кога никој од него не бара да се потпише -кога му почнува денот, за да си го вади лебот?
Но, инерцијата на навикот е понекогаш посилна и од волјата за живот. За тоа на некој начин е свесен секој пензионер, па можеби и затоа колку повеќе ти ослабнува волјата за живот сè поупорно се држиш за навикот да се одржиш во живот. Пензионерот-интелектуалец, или барем писмениот пензионер, има уште поизразити мотиви да биде таков, зашто совршено му е јасно дека сега му е мајката да постави круна на своето животно дело, односно да го доврши на достоен и достоинствен начин.
Затоа, штом ќе отидат младите на работа, ти настапуваш на сцената. Додека бабата ги издржува внуците и внучките на нивиите посебни нокшири, ти го носиш вчерашното ѓубре до најблискиот контејнер и патем правиш доброутро со разбудените соседи. Потоа земаш едно по едно внуче со двете раце и ги поведуваш во детската градинка, кажувајќи им ги попат имнњата на маалските кучиња и објаснувајќи им ја разликата меѓу врабецот и косот. Децата го издржуваат тестот за спектрот според бојата на мачките, повеќе од колку бојата на облаците, а особен интерес пројавуваат во која куќа има дете помало од нив и во кое дуќанче има послатка мастика за џвакање.
На враќање од градинката свраќаш во самопослугата по леб и млеко, или сол и зејтин, или чај и шеќер. Потоа, додека го пиеш своето ретко кафе со зрнца сахарин, го составуваш списокот за на пазар. Сè мора да биде испишано по ред, онака како што ќе влегува во торбите, здола кромидот или компирот, згора пиперките и доматите, а не обратно. Она што не влегло во списокот, нема да влезе ни во торбите. Импровизациите се можни само со магдоносот, целерот и цвеќето. Пусулчето за на пазар мора да се однесува строго пазарно, а не лабаво договорено.
Еднаш го беше изгубил, и тоа сред пазар, дали со вадење на шамивчето или со вадење на ситнежот, па се најде во небрано како да испазариш тој ден. Човек има еден ум, не два – па едниот да е за дома а другиот за на пазар. Во таа недоумица, а и турканица, ти доаѓа во пресрет, или заправо се судираш со некогашниот училишен другар а сега пензиониран хирург. Тој си го завршил пазарот и сиот светнат се смалува под полните торби. Што се косиш, ти се чуди, еве ти го моето пусулче. Сите жени порачуваат исто: морков, цвекло и јаболка, тука нема грешка. Па како додаток на скапотијата а не на пензијата, во еден здив ти го кажува вицот за мртовецот, кому не можеле да му останат рацете вкрстени на папокот, зашто му биле истегнати од носење торби. Што мислиш, кој бил? Пензионер, братче, како нас. Се смешкаш кисело, сепак заскокоткан и ти да го пренесеш вицот на другите врсници, и од немајкаде го поземаш неговото пусулче, принуден да се поведеш по него. Но тоа и покрај сè се покажува недоволно, зашто мораш после да се враќаш на поправен – како и секогаш, си заборавил нешто, или магдонос нли целер или цвеќе.
Како и да е, додека да појдеш и да дојдеш од пазар, поминала и паузата за појадок. Кога си одеше на работа, дотогаш весникот ти беше не само прелистан туку и прочитан, не само прочитан туку и проучен – од коментарот до крстозборот, најсовесно, со молив во рака. Сега ги собираш страниците од весникот по сите соби и седнуваш да ги средиш, да ги склопиш пак во весник. И да заклучиш дека крстозборот веќе е пополнет со различни ракописи, дека рецептите по кулинарство и козметика се исечени со криви ножички за нокти и дека некои од тажните вести за умрените се штиклирани со црн фломастер. Потоа седнуваш во старата фотелја, ги ставаш очилата и ги креваш нозете опкружен со една перничка за левиот и друга за десниот бубрег, една хоризонтална за половината и друга вертикална за спондилозата, го урамнотежуваш малиот мозок со високиот притисок, и – штом ќе го раствориш весникот, истиот час ги спушташ клепачките.
Во плиткиот сон, како во млак батак, ти се мешаат крупните наслови на настаните со ситната риба на интимата. Како во дуќан со навлечени ролетни, од темни агли излегуваат лебарки, стаорци и лилјаци, и ја исполнуваат сцената со своите вампирски ора. Еден главен уредник ти нуди постојана колумна, во замена на душата за шест месеци. Еден министер ти отстапува советничко место, не да го советуваш него туку да ги наведуваш другите на погрешни совети. Еден пратеник ти ветува тринаесетта пензија, под услов да гласаш за него на наредннте избори, било предвремени или повремени. Премиерот на владата те ополномоштува за амбасадор во земја, која уште не е впишана во мапата на светот. А претседателот на Републиката, на прошталниот прием, ти врачува инструкции под шифра, што ќе можеш да ја отвориш само во крајна нужда – како напрсток со цијан-калиј. За сето време, додека се обавуваат овие обемни подготовки твојата животна сопатничка е се разбира до тебе. Но токму во најсвечениот момент, во апогејот на подготовките. кога со патриотска прегратка треба да се простиш со татковината и да тргнеш во својата трновита трговска мисија – телефонот заѕвонува во ходникот, а како од под перница. Сопругата ја остава пеглата и почнува долга и широка размена на искуства околу тоа дали мусаката со праз треба да се готви со маст или со гас. Во меѓувреме, низ комарникот на дремката, сè понајстојчиво чади тратот на стварноста. Кошулата под пеглата, од бела станува жолта, од жолта кафена, од кафена црна, па дупка – и во куќата без потреба се крева паника, додека да се спушти слушалката и да се лоцира пожарот. Така завршува првата, претпладневна, интелектуално – продуктпвна дремка на нашиот пеизионер со весник во скутот и очила на носот.
За да се оттргне од дремката без да забележи дека бил во нејзините мрежи, бргу го крева и весникот и очилата, но не знае каде застанал во читањето. Ги прелистува страниците, повеќе со шум одошто со ум, па го превиткува на некролозите со прогнозата. Прелетува преку умрените и упокоеннте, не како ангел во тишина туку како кобец од облак, но тогаш повторно констатира дека познатите се веќе штиклирани а прогнозата иста. Со крстозборот е друго – секогаш се споречкува со жената кој прв да го фати и секогаш таа го испреварува, така што нему му останува само да ги дополни оние решенија кои таа не стасала да ги испише. Така му правеше од почеток на бракот со картите за играње, а и воопшто. Тој отпрво ѝ попушташе, но таа со време почна сериозно да го тепа, така што уште ѝ должи дузина чсвли со топуци, модни чанти и свили за фустани. Среќа што не е злопамтило, инаку досега ќе го одереше, особено откако се останати на пензија – заслужена, ама недостатна.
Со некролозите стои поинаку работата, таму има повеќе степени. Во првиот круг се блиските, за кои се дознава исклучиво прво по телефон. Потоа доаѓаат оние познати, за кои веста се разгласува истовремемо и по телефон и со некролог. И на крај оние, за кои само по некрологот се узнава последната вест. Меѓутоа, оние некролози што се истакнуваат на бандерите се однесуваат само на маалските познаници. Нив можеш да ги сретнеш кога одиш во самопослуга: одеднаш, буквално преку ноќ, место да ги поздравиш кога одат исто како тебе со торба во раката, ќе ги видиш на бандера со одвај препознатлива слика од помладите години, дури и со целото име и презиме освен прекарот, па и годините на старост, во свежата дебела црна рамка. Но, повеќето такви црни вести се објавуваат во весниците – во градскиот (нели сме голем град?) и во републичкиот (нели сме самостојна република?). Така што, навраќајќи се сега повторно на нив, во состојба си да направиш дневен биланс колкумина си отшиле на време (твоите врсници), колкумнна по тебе и колкумина пред тебе, макар што тука сметка може да се направи колку што има ред во таа работа, а бидејќи господ не оставил таква и твојата пресметка си останува саката. Па затоа го отфрлаш моливот, наострен за крстозборот а употреблив и за некролозите, го прелистуваш по којзнае кој пат весникот, задржувајќи се не само на насловите туку и на текстовите, додека не го фрлиш и него.
Со полни акумулатори од дневни информации и свежи впечатоци, оддивнат и оддремен, сега можеш да се оддадеш иа посериозна работа. Да земеш некоја книга од оние што си ги издвоил за прочит, да напишеш некое писмо ако имаш кому, да ги средиш нафрлените белешки или да седнеш на машината за пишување. Што било, само да не се почувствуваш излишен. Додека се двоумиш, влегуваш во кујната и се премислуваш дали да си свариш второ кафе.
Таму, со жена ти, седат сосетки од прв ред и вршат утринска размена на друг вид информации. Те прашуваат дали го знаеш тој и тој, ти признаваш дека го знаеш, но претпазливо, да не наседнеш. Што било со тој и тој, прашуваш, ти стоејќч над твоето ѓезве на оган а тие седејќи пред своите испразнети филџани. Што било, да не го удрила дамла? Или, да не приумрел пред време? Ти погодуваш, а тие одречуваат. Да не станал министер во сенка, да не отпатувал во странство? Дипломат, пратеник, претставннк на надворешно-трговска фирма, лектор на некој светски универзитет, добитник на Фулбрајтова стипендија? Не. На старост? Не. Па што тогаш? Се преженил: ја оставил жената сосе децата и куќата, и се преселил во станот на некоја фуфа. Тој, тој и тој? Тој, твојот соученик. Алал да му е. Што алал да му е? На храброста. Или на патлакот? Ако ги има.
Твоето кафе се разбира претечува, кајмакот одамна си го испил, па сега со кафето на дното пред нозе се прибираш во својата божем работна соба. Можеби е и подобро што филџанот е на дното, се чувствуваш одеднаш не само возбуден туку и растреперен, па рацете ти се тресат, протезите ти штракаат. Не ти е умот повеќе во дилемите, со која сериозна работа да се зафатиш, сега те преокупира тој и тој, со неговата пресвртна одлука да се прежени на твои години. Не ти е доволно кафето, посегаш и по цигара а може дневно да консумираш до две кафиња и до десет цигари, без алкохол и сол, без леб и шеќер, без маст и сласт. Само вегетирање, без претерувања и оптоварувања, без страсти и потреси. Сè што може да придонесе за стресот, треба да се истресува на секоја пресвртница.