Книгата на Ѓузел навистина изобилува со разновидни и инспиративни забелешки, разновидни случки од животот, мала галерија од ликови и карактери на странците – колеги и пријатели, со кои авторот доаѓал во контакт за време на својот престој во Америка. Во оваа прилика, и поради нужната економичност на просторот за излагање, сепак моравме да ги прескокнеме или пропуштиме некои впечатливи делови, како што се, на пример, „океанската опсесија“ на авторот (која наоѓа свое истакнато место и значење во неговата лирика) или дел од пикантните прикаски и случки од тамошниот живот, раскажани со многу усет и со голема доза хумор, меѓу другото. Тоа особено се однесува на инвентивната наративна стратегија со гласовите што заемно се негираат и борат за превласт во него, стратегија што авторот ја применува тогаш кога сака да се пошегува со себеси самиот и сопствената неодлучност, односно внатрешната („хамлетовска“) подвоеност.
Нашиот приказ и исчитување на патописот на Ѓузел (нималку случајно) го започнавме со движењето и неговата апологија, а така и ќе го завршиме, овој пат со помалку буквално поимање на сржта или поентата на движењето. На страница 344, авторот неочекувано се „одлепува“ од американската почва (и тематика), за да вплови во мошне необичната, егзистенцијалистички обоена рефлексија, поврзана со ликот и судбината на митскиот (анти)херој Сизиф. Вообичаено третиран како парадигматичен пример (или урнек), кој делотворно ја потврдува оправданоста на основната егзистенцијалистичка теза за апсурдноста на животот, во извадокот од Ѓузел откриваме едно навистина пресвртничко и темелно превреднување и преоткривање на Сизифовата казна како лична придобивка, потврда или награда. Во најмала рака, мисијата на Сизиф, според Ѓузел, претставува потврда на самото постоење, сфатено како движење (и воедно растење). Мисијата на Сизиф, без оглед колку е макотрпна или можеби, токму поради тоа е вистинска потврда за постоењето на нечија – лична и личносна – тежина, потем, исто така (и не помалку важно), потврда на телесното здравје и животната потенција на поединецот (оти „сепак секогаш може да истурка“ камен и тоа – угоре!).
„Сизиф, всушност, никогаш не сакал да го префрли каменот во провалијата, зашто – небаре со него на врат – би потонал и тој. А ние ете го сожалуваме. Па макар и да е казнет, тој казната на боговите ја претвора во своја награда – тој сепак секогаш може да го истурка каменот до врвот и таму да застане… А врвот не стои, секогаш е во движење и растење – тој е сѐ повисок и повисок, а Сизиф посилен. Тешко на оние каменчиња што немаат тежина што да се турка кон врвот, што ги повикува, но се само толку тешки за никогаш да не го напуштат своето лежиште – нив пак ќе ги затрупа земјата…“
Да заклучиме:
Како и во другите свои книги, така (дури и уште понагласено) во книгата „Куќа цел свет“, Богомил Ѓузел остварува делотворна креативна синтеза меѓу спектарот на книжевните идеи (како што е космополитизмот), потем различните културолошки (социо-културни) рефлексии и толкувања – од една страна, и самите книжевни дела (остварени во различни жанровски модалитети, од лирски песни, драми, прозни записи, преку есеистика и патопис), од друга страна!
Космополитизмот во книжевноста (која најчесто се создава на националниот јазик) всушност функционира како своевидна компензација – излез и спас – од националната (културна и социјална) средина, нејзината тесноградост и (објективна) лимитираност. Притоа, не мислиме само на роднокрајната национална култура и својствените за неа стереотипи – туку на тоа дека космополитизмот е делотворен иљач и против „обратната“ болест – некритичката идолатрија на туѓото културно искуство и окружување, кое однадвор навистина му изгледа толку супериорно на дојденецот, особено доколку тоа „странско“ окружување се моќните САД и Британија, додека самиот дојденец е израснат во темниот вилает на Балканот и „смачканото племе“, за кое пееше Блаже Конески.
Покрај другото, космополитизмот му погодува уште на еден „терапевтски“ момент, со тоа што го „призива“ хуморот (притоа, и самиот еден од суштествените модернистички елементи), во улога на идеален „алат“ за разбивање на локалните, интерните, провинцијалните граници на глупоста, самобендисаноста, претенциозноста…
Во својот текст, соопштен во 1992 г., по повод излегувањето од печат на „Избрани песни од Ѓузел“ и за првпат објавен во списанието „Синтези“ (бр. 30, 2013: с.74), Влада Урошевиќ вели:
„Во творечката и преведувачката дејност на Ѓузел најдобро се гледа карактерот на она што се наречува македонски модернизам од 50 и 60 години – кој може да се опише како длабока проникнатост и заемна преплетеност на космополитскиот и националниот принцип. Во тој македонски модернизам, кој направи многу за кршењето на идеолошко-догматските стеги во литературата и културата… улогата на Богомил Ѓузел беше несомнено скапоцена: меѓу своите врсници тој предничеше со својата љубопитност, со својата широка информираност, со својата потреба од пошироки гледници, по својата глад за слободен простор“.
Можеби најсоодветен (притоа, антрополошки обоен) заклучок на нашиот текст, поттикнат од суштествената улога на космополитизмот како движечки принцип во литературата на Богомил Ѓузел, ќе пронајдеме токму во неодамна објавената книга „Креолизација на Европа“ од Армандо Њиши кој ги величи творечката природа и стимулативност, својствена на самото движење, на подвижноста, на мобилноста (која, пак, бездруго оди рака под рака со космополитизмот како граѓанствување во светот):