Во текот на својот престој во двете големи, англосаксонски културни средини, авторот на овој хибриден патопис предимно се интересира и ги опишува во нив актуелните збиднувања – така што дополнително ѝ соодветствува на толковната одредница на модернизмот како сообразеност со „своето време“, симулатност и движење во ист чекор со совремието. Впрочем, Армандо Њиши таквото „сообразување“ го преформулира на духовит, себесвојствен начин: „Не можеме а да не бидеме модерни, би рекол засекогаш“ (Креолизација на Европа, Магор, Скопје, 2013:165).
За да се доживеат на вистински начин свежината и актуелноста на ова, кај нас, за жал, недоволно (или, подобро кажано, воопшто) неактуализирано книжевно дело на Ѓузел, за да се доловат богатството и слоевитоста на неговите рефлексии, за да се исправи барем мал дел од неправдата, која му е нанесена од страна на книжевната критика – во оваа прилика издвоивме неколку клучни и индикативни одломки, кои, според нашето мнение, заслужуваат да бидат ставени во фокусот на читателското и аналитичкото внимание и – да останат забележани како сѐ уште вредни согледби и укажувања за актуелните процеси, кои го проникнуваат и нашето совремие денес.
Притоа, нашето исчитување треба да отпочне со една неопходна констатација дека, според својот обем и духовна „тежина“, во книгата, сепак, е предоминантен вториот дел, посветен на престојот на другиот континент, во Америка (односно во САД).
- дел – Со колку души се оди во Америка
Неодамна починатиот аргентински поет Хуан Хелман, во една од своите песни, ќе каже: „Татко ми дојде во Америка со едната рака одзади, а другата однапред за да ги држи високо панталоните. Јас дојдов во Европа со едната душа одзади, а другата одназад… Сепак, има разлика: тој отиде за да остане, јас дојдов за да се вратам“ (Хуан Хелман, Светоединение, СВП, Струга, 2014:90).
Кога ќе замине во истата (додуша, не баш јужната, туку северната) Америка, Ѓузел е на своја 34-годишна возраст, релативно млад човек – ама веќе оформен, соодветно едуциран и сестрано љубопитен интелектуалец и поет (да не заборавиме дека, според својата факултетска наобразба, тој имено е англист и долгогодишен плоден преведувач тому од англиското говорно подрачје). Ѓузел воопшто не заминува таму како „табула раза“. Најнапред, тој е поканет како гостин на програмата за креативно пишување во Ајова, а покрај тоа, и претходно подготвен, благодарение на својата богата лектира од повеќе домени на хуманистиката, а не само и стриктно од (англиската) филологија.
Тоа станува евидентно уште на почетокот од книгата, каде што авторот експлицитно ја посочува својата „поетика на мобилноста“, движењето, подвижноста – истакнувајќи ја нејзината терапевтска моќ, нејзината латентно изразена и неприкосновена творечка енергија, нејзината витална потенција.
„Движењето, сеќавав како ретко кога другпат, ме лечеше и пак ме враќаше на почетоците на животот, едно просто движење, бавно како што се поместува храната низ цревата но сепак преместување од место до место и во тоа беше сето чудо на регенерација на животот“, вели Ѓузел на 44. страница, а малку пред тоа, на 30. страница признава: „Штом сетив движење низ просторот, пак престануваше да постои тој глупав хаос на нештата“.
Во рамките на своевидната поетика на отворениот пат (on the road поетика), која инаку беше препознатлива и издвоена како одделно движење токму во американската литература и филмска уметност од средината на педесеттите години, благодарение на култната битничка проза „На патот“ од Џек Кероак, кај Богомил Ѓузел забележуваме изедначување на патот и патувањето со самата Песна, кое е, нималку случајно, поткрепено со интертекстуална реминисценција на Волт Витмен (еден од поетите што Ѓузел ги има во сопствената низа преводи). Фрагментот на страница 87 навидум почнува со забелешка за патувањето на писателот со прочуената автобуска компанија „Грејхаунд“ (во превод: Сивиот загар).
„Накусо, Грејхаунд е навистина ‘инкарнација на американската страст по отворен друм’, како што читам во проспектот и ова неизбежно ме потсетува на Витмен и неговото славење на отворениот пат. Кога сѐ уште би постоел витменовскиот занес за Унијата на Американските Држави од неговите ‘Страци трева’, Грејхаунд бас компани би се прогласил за една бесконечна песна, како што тоа за Витмен беше самата Унија во негово време“.
Ни се чини особено интересно и индикативно, особено со оглед на денес развиените интеркултурни студии – да го разгледаме она место во книгата (на страница 135) за историскиот поход и прогрес на целата европска цивилизација – кога авторот, кој во моментот пристигнува на Пацифичкиот Океан, одново го толкува како феномен на движењето, односно перманентното поместување на Границата – кон Запад!
„Пацификот не ќе беше симболично само најзападна точка од моите патешествија. Тоа беше границата и за оној историски поход на европската цивилизација, кој започна уште во 16 в. За некои социолози тоа означуваше и стоп на т.н. внатрешна насоченост на западниот човек, која започнала да ја помрднува границата на цивилизацијата од ренесансата и пуританизмот, со откривањето на Америка и капитализмот (Волтер Прескот Веб можеше да ви ја објасни и сета историја на Запад од средниот век до денес со тоа константно придвижување на Границата).