Очигледно е од горенаведеното дека меѓу концептите на супстанцијата или Бог и на Тао постојат извесни сличности. Може да ги сумираме карактеристиките на супстанцијата на следниов начин: она што е во себе, не зависи од друга ствар, самопричинета, пред своите модификации, нејзината суштина вклучува постоење, бесконечна, нужно постои, единствена од својот вид. Може да ги искористиме овие карактеристики за да го опишеме Тао кај Лао Це. Од друга страна, карактеристиките на Тао може да се употребат за опишување на супстанцијата. Така, може да кажеме дека супстанцијата е нешто неописно, а цело, самобитно и неменливо, предок на сите ствари, постои отсекогаш, ги раѓа сите ствари итн.
За споредба, може да ги прикажеме петте точки кои ги извлекува Фу Пеижонг од Глава 25 од Тао Те Чинг, а со кои ја нагласува сличноста меѓу Лао Це и Спиноза:
- Тао постоел пред сите суштества (зашто небото и земјата укажуваат на почетокот на сите ствари);
- Тао е „Едното“ кое е неописно, а цело;
- Тао е „самопричинет“ (не зависи од ништо) и вечен (неменлив);
- Тао е бесконечен и сеопфатен (дејствува насекаде и не се истрошува) и
- Тао се смета за „мајка“ на светот 5.
Понатаму, Фу продолжува со Глава 4, со што ги става своите коментари во загради:
Патот [Тао] е празност, ама полезноста му е неисцрпна (зашто е бесконечен). Бездна е, како предок на сите нешта (зашто е самопричинет)… Длабина е, која така постои [вечно] (зашто неговата суштина вклучува постоење). Не би можел да знам чие е чедо, но изгледа како да е и пред Бога (зашто е без мајка и самопричинет) 6.
Како заклучок, и Бог и Тао се начела на постоењето, кои ги раѓаат сите ствари. Не зависат од ниедна друга ствар за своето постоење, но сите ствари, за да постојат, зависат од нив.
Дијаграми
Во она што следува ќе употребам три дијаграми за понатамошна споредба меѓу Бог кај Спиноза и Тао кај Лао Це. Но, пред тоа ќе напоменам дека овие три дијаграми може да бидат само некои од начините на кои може да се прикаже проблемот, така што читателот/ката, доколку сака, може да изнајде повеќе различни дијаграми. Овие дијаграми се употребени само како корисно средство за прикажување на сличностите меѓу Спиноза и Лао Це.
4.1. Прв дијаграм
супстанција – немање име
Бог – имање име
Во филозофијата на Лао Це се прави разлика меѓу она што нема име и она што има име. Така:
Тао кој може да се искаже како Тао, не е вечниот Тао.
Името кое може да се именува, не е вечното Име.
Безименото е Почеток на небото и земјата;
Именуваното е Мајка на сите ствари (Гл. 1) 7.
Од овој извадок може да видиме дека Тао не е како обичните ствари, не е нешто што може да се восприема со нашите сетила, не е предмет на нашето искуство како другите ствари. Ако се обидеме да го употребиме јазикот за да ги опишеме предметите на нашето искуство, значи дека им даваме имиња. Овие имиња означуваат конкретни ствари, но името Тао не означува некоја конкретна ствар. Значи, бидејќи Тао не е ствар, како може да употребиме кое било име за да го нарекуваме? Тао е вечен и безимен (Гл. 32), Тао е скриен и безимен (Гл. 41). Не е соодветно да му даваме име на Тао, а што е уште поважно, не е возможно. Да му даваме име на Тао, значи да се обидуваме да го претвориме во предмет на нашето искуство. Така, го нарекуваме Тао Тао, само затоа што ние луѓето употребуваме јазик за опишување на стварите. Затоа Лао Це вели дека не го знае неговото име, та го нарекува Тао. Накратко, Лао Це смета дека начелото на постоењето е неодредливо, неспознатливо (со нашето сетилно искуство), а името Тао, на некој начин, е обид да се дојде до конкретно разбирање на Тао.
Според горенаведеното, може да кажеме дека во филозофијата на Спиноза, супстанцијата означува онтолошко начело, но самиот израз не може навистина да го објасни или одреди онтолошкото начело, па тој ѝ го дава на супстанцијата името Бог. Притоа, мора да се забележи дека овие две гледишта не се сосема исти, туку впечатливо слични. Спиноза можеби, исто така, смета дека концептот на супстанцијата е премногу апстрактен, па затоа ја нарекува Бог. Како што може да видиме од Дефиниција 6 и Ставови 11 и 14, Бог е супстанција и е единствената супстанција што може да постои. Но, Спиноза оди понатаму и објаснува дека ништо не може да постои надвор од Бог (Е1, С15), што значи дека самото постоење е Бог, а стварите се модификации на Бог. Ова ќе биде објаснето понатаму со следниов дијаграм; засега доволно е да се каже дека супстанцијата може да ја наречеме безимена, а штом е безимена, тогаш е премногу апстрактен концепт за да биде разбрана како начело на сето постоење. Затоа Спиноза ѝ го дава името Бог како нејзино поконкретно означување.
Меѓутоа, тука постои извесна разлика. Имено, не може да кажеме дека Тао има значење на Бог. Лао Це дури и вели дека Тао е и пред Бог (Гл. 4), што значи дека ако има Бог или богови, тие мора, исто така, да се произлезени од Тао, зашто сè доаѓа од Тао. За Спиноза, пак, нема ништо пред и над Бог и сè доаѓа од Бог.
5 Fu, „Spinoza and Lao Tzu”, p. 57.
6 Ibid
7 Мој превод