Меѓу машките и женските теми, меѓу јавното и приватното

/, Литература, Блесок бр. 60/Меѓу машките и женските теми, меѓу јавното и приватното

Меѓу машките и женските теми, меѓу јавното и приватното

Лоцирајќи го погребот како хронотоп на својот расказ, Гордана Михаилова Бошнакоска на него го става првиот печат на женско писмо. Барем во нашиов, македонски контекст, крајот на животот (како и почетокот), се женски моменти, гробиштата, како и породилните соби се женски хронотопи, а тажалките, како и бабиците, вообичаено се жени. И тонот на самиот расказ понатаму наликува на тажаленка, со офкања и липања кои се повторуваат како рефрени низ текстот, за, верно на испреплетеноста на еросот и танатосот, неосетно да преминат од болка и тага во страст: „Оффффф воздишки на допири на нашата влажна летна кожа, на нашата незаборавена пладневна љубов, во креветот на нашите пријатели од четириесет и третата, додека ги лижевме окупаторските лижавчиња од карамел шеќер, штрудлите со сливи и белите коњички ескадрони, додека ни ги сечеа свежите линии на сонот, додека офффф, додека си лежевме свежи, млади и лллепи во белите англе чаршаффи… мила моја сопатничке, ја дочекува неговата засушена уста, додека го спуштаме нејзиното коооонечно тело, врз неговото коооонечно тело, да се соединат кооонечно…“
Преминувањето на тажаленката во љубовни воздишки означува и премин на еден во друг субјект – субјектот кој присуствува на закопот станува мртвиот сопруг кој ја дочекува жената што се закопува. Лизгањето на субјекот од еден во друг, неговата многупојавност, во расказот не го воведува само познатиот вкус на постмодернизмот, туку и дополнителни елементи на женско писмо – телесното, предјазичното, она од другата страна на свеста, се манифестира преку гласот на мртвиот маж, кој пак од своја страна ја означува фалусоцентричната оска кон која се стреми женското, телесното: „… тој ја чека цел во ерекција од четиринаесет години, го чека нејзиното младо осумдесетгодишно тело, со мирис на бело вино, да го испие под длабоката сува земја на скопското, бутелско лето…“ На овој глас на „стариот“ мртовец понатаму на едно место дури му се придружува и гласот на „новиот“ мртовец, неговата жена: „Што ми подготви пред четиринаесет години, се извишува нејзиното болно прашање?“
Играта на гласовите кои се мешаат, преминувајќи од еден во друг, по повторната средба на мажот и жената, љубовниците во животот и во смртта, повторно го враќа гласот на првичниот субјект. Овој неименуван, до крај недефиниран субјект кој зборува во прво лице (па може да се интерпретира и како гласот на самата авторка), прави друг ненадеен пресврт, кога открива дека закопот е само сеќавање: „Брутални сеќавања, зошто ве оптоварувам сега додека си го поминувате водичкото пладне, кога крстот е фрлен во водите, тука околу, полни со снег и мраз.“ Летото одеднаш станува зима, а субјектот, чуварот на сеќавањата, го потврдува својот женски лик – како што останало во нашата традиција, сеќавањето на мртовците во живот го одржуваат жените. Жените всушност ја одржуваат врската меѓу „овој“ и „оној“ свет – на едно практично ниво, тие ги организираат редовите за блиските мртовци. На едно друго, магиско, надреално ниво, жените се најчесто оние кои комуницираат со мртовците, преку соништата, во длабоките нивоа на потсвесното, на еден невербален прото-јазик.
И субјектот на овој расказ, жената која ги продолжува традициите и обичаите, на Водици, еден зимски празник, се сеќава на летниот закоп: „Оффф, слатки обичаи, дамнешни ветувања што ми го враќаат овој закоп, што ми го враќаат овој летно августовско скопско-бутелски закоп во студените, јануарско-водичарски денови, со боја на заборавена ружа, исечена од железна ножица, од ладниот челик на нејзината утилитарност, нејзината нечувствителност.“ Со своето сеќавање, со своето директно обраќање до другата жена, нејзината блиска, најверојатно нејзината мајка, таа [субјектот] ја одржува во живот, и вели: „Збогум на нашата заборавеност на твојата душа!“ Така се навраќаме на насловот на расказот, на името кое треба да се памети (т.е. да не се заборави): авторката ова име го скрила во загатката на еден друг празник: „ЦВЕТНИЦИ – мила моја душа, среќната наша заборавеност, наша мила историска бременост… Мило мое девојче, потсети ме на минатото…“
Расказот на Гордана Михаилова Бошнакоска, како излив на женско писмо, лирска тажаленка, албум од емотивни слики запечатени во женските гени, неминовно асоцира и на зборовите на Ериксон (1968) дека машкиот идентитет се кова во однос на светот, а женскиот идентитет се буди во односот на интимност со друго лице. Уште во деветнаесеттиот век, Маргарет Фулер, американска писателка и феминистка, скоро разочарана во себеси, рекла: „секогаш мислев дека нема да пишувам како жена, за љубовта и надежта и за разочарувањето, туку како маж, за светот на интелект и акција.“ Меѓутоа, поривот на женското писмо е несопирлив, и многу авторки не можат да пишуваат поинаку отколку „премногу лично“ и „премногу откриено“. Дали и како тоа може да се пробие во доминантниот концепт на (условно речено) „сериозното“, „тешкото“ (и пак условно речено) „машкото“ писмо, и при тоа да го разбие и да го ревидира (или, со други зборови, да го деконструира) е прашање на кое допрва ќе треба да се одговори.

2018-08-21T17:21:10+00:00 јули 3rd, 2008|Categories: Есеи, Литература, Блесок бр. 60|