Компаративна книжевност, светска книжевност и етичка книжевна критика. Книжевната „инфра-другост“

/, Литература, Блесок бр. 112/Компаративна книжевност, светска книжевност и етичка книжевна критика. Книжевната „инфра-другост“

Компаративна книжевност, светска книжевност и етичка книжевна критика. Книжевната „инфра-другост“

Дали етичката книжевна критика е (единствената) праведна и точна?
民歌
RAHVALAUL
Народна песна


Поезијата на Џиди Маџиа е оригинално напишана на кинески, во слободен стих без рима на крајот. Моралното јадро ѝ е исто како и тоа на Волт Витман. А тоа е одбраната и пофалбата на природната разновидност на културите и народите, био-тоталитетот и природениот земен интегритет како извор и основа на човековото постоење. Сепак, за разлика од Витман, синот на еден голем народ (до денес и еден од светските суперсили и главни „центри“), патосот на Џиди Маџиа не произлегува од големината на супернародот, туку, напротив, речиси исклучително е посветен на традицијата, историјата, културата и духовните вредности на своето родно етничко народно малцинство (едно од многуте „други“ во Кина), народот Ји.

Народот Ји, чие население според различни извори варира помеѓу два и шест милиони луѓе, немаат свој автономен регион. Освен во нивниот историски центар во јужниот дел на провинцијата Сечуан, народот Ји исто така живее и распрскан во околните провинции.)

Па така, поезијата на Џиди Маџиа е напишана од основната положба на историски пониженото и запоставено „друго“, на помалото и послабо чие постоење и култура (пред сè во (пост)модерниот социоекономски пресврт на глобализација) се осудени да дојдат до работ на истребување. Поезија на Џиди не е повик на протест против историската неправда кон неговиот народ Ји, туку тој истовремено им се обраќа и на сите други помалку бројни народи, кои во многу делови на земјата ја споделувале истата судбина во минатото и во неодамнешната историја.

Мојата земја Естонија поминала малку подобро, барем по распадот на советската империја, на крајот од 20-тиот век. Сепак, корените на историските рани се идентични на оние на народот Ји. Филозофски гледано, најблиску до Џиди е нашиот естонски поет Јохан Лиив (1864-1913). Помладата генерација естонски писатели, современици на Лиив сигурно ќе посакаа да го видат како предвесник на симболизмот (или раниот модернизам) – модата која пристигна од западните центри, особено од Франција. Лиив ја одбил и зазел целосно независен егзистенцијалистички став, комбиниран со холистичката филозофијата за духовниот интегритет на животот, во која сите делови на природата, вклучувајќи ги и најмалите и најслабите, се еднакво неопходни за продолжување на животот.

И за Џиди и за Лиив, највисоките морални цели на еден народ, како поединец, ќе бидат отелотворени во неговата слобода да биде целосно свесен за својот идентитет, да ги претстави и да им обезбеди континуитет на своите традиции, јазик и култура. Во исто време, и двајцата се залагале за дијалог и симбиотски однос на традиционалното „друго”, на своите родни малцинства и култури со сите други народи и култури, мали и големи.

Во рамките на соодветните контури на етничко-лингвистичката „другост“, и двајцата поети, Лиив и Џиди, заземале став дека генеричкото „друго“, жената, e носител на највисоките морални вредности на еден народ, како што се љубовта, великодушноста на душата, верноста, нежноста, бесконечната пожртвуваност, спокојството и на целосната хармонија со природата.

„Инфра-другоста“ на книжевната креативност

Кога станува збор за книжевната наука и критика, земајќи ги КК, СК и ЕКК предвид, не треба да се запостави и уште една „другост“ – ако не и неотуѓива „себност“ – во кое било книжевно творештво и поетика. Би рекол дека тоа ја опфаќа инфраонтологијата на книжевната креативност и покрај тоа што нејзината положба варирала под притисок на различните времиња и социоисториски околности. Таа „другост“ е естетската димензија на едно книжевно дело. Едвај можам да си замислам или споменам какво било ремек-дело од СК, било тоа во својот активнен, пасивен или потенцијалнен канон, кое не би успеало да ја поврзе својата филозофија со потрагата по соодветна естетика, способна за создавање на идеи на таков начин што тие не би се сметале за обични мисли, туку едноставно би се сметале за нешто што го засега приватниот живот на примачот или самата култура примател.
„Естетиката“ произлегува од „сетилата“. Може да се тврди дека секој чин на големо книжевно творење е „етички“ во смисла дека пренесува идеи претопени и измешани со сетилата, или поточно кажано, надминувајќи ги интелектот и разумот, тоа во една слика истовремено доловува идеи и чувства преку сетилата, па така го претставува светот и човековото постоење во целост и ја шири својата порака до најшироката можна јавност, вклучувајќи ги и сите видови на „другото“. Со други зборови, доловува и пренесува значајни делови од животот преку сетилно обликувани поетски слики, со што избегнува да се сведе само на рационална активност.

АвторЈури Талвет
2018-12-13T11:24:21+00:00 март 22nd, 2017|Categories: Есеи, Литература, Блесок бр. 112|