Каде навистина патуваше Кастанеда!?
Per Ecstasis ad Conspiratio! Низ Екстаза до Конспирација!
Но низ големата екстаза, кон големата конспирација! Ете ја срцевината, ете го темелот на темелите, ете го дното од најдлабокиот бунар, ете го шилецот од знамето пободено згора највисокиот кров! Ниту мислата може подлабоко, ниту имагинацијата може повисоко!
Карлос Кастанеда бил онолку спелеолог на имагинарното, колку што бил акробат на егзактното. И во двете нешта бил рамен на најдобрите. Во #2овие вратоломни занаети, во овие вештини за најретките, Кастанеда се издвоил во двата клучни фрагменти од таа мистериозна целина во која, најсмелите духови на човештвото, настојувале со ногата своја да стапнат.
Пред секој сериозен промислувач на животите што толку доследно и бескомпромисно се посветени на следење на сопствениот пат – патот на сопственото срце! – се исправа една клучна дилема:
Што за нив можеме да речеме ние, кои по тој пат ни чекор не сме направиле!? Не само денес, туку отсекогаш, најредок сој се оние кои имаат смелост да одат по сопствен пат. Не случајно, човекот е суштество што толку добро се прилагодува. Апсолутната доминанта во скалата на способностите на просечен претставник на Homo sapiens sapiens е адаптибилноста. Пластичноста на човечкиот карактер е негова спасоносна вештина. Само така може да се разбере како луѓето успеваат да живеат, месеци, години, со цели генерации! – и во околности во кои ниту песот не би опстанал, а никој при здрав ум и со малку респект за себе и своето достоинство, не би бил готов да поверува дека би живеел и еден единствен ден.
Но, ако е точно дека таму каде што е опасноста, се наоѓа и спасот, и каде што е болеста, таму е и лекот, точно е и обратното: блиску до лекот, е и болеста, во соседството на спасот, е и опасноста!
Обдарен со карактер способен да се прилагоди практично на сè, човекот лесно станува суштество без карактер! Пластичноста со која глината може да се обликува во која и да е форма, наедно покажува дека глината нема никаква своја форма! Карлос Кастанеда, меѓутоа, спаѓа во оној редок круг човечки глини со сопствена форма. Целиот негов живот, пренесен во рапортите од десетте негови книги, е сведоштво за постоење на таа форма, или, неутрално речено, настојувањето да се сочува основата на сопствениот идентитет. Идентитетот пак, Кастанеда го гледа во следењето на патот по кој го води сопственото срце. Не ударите на судбината, не околностите, не приказните за притисоците од овој или оној вид, оваа или онаа социјална институција. Реал политиката, како земање предвид објективни околности и прилагодување на нивните императиви, за човек како Карлос Кастанеда, е најнизок вид деградација на сопствениот живот, сопствениот сон, сопствениот пат!
И ако постојат бурите, морнарот го има и кормилото! Ќе плови таму каде што тој решил, а не каде што ќе го фрлаат виорите и брановите.
Токму затоа е тешко да се зборува релевантно за таков вид луѓе. Тешко е и да се обезбеди право за таков говор, тешко е и да се пронајде аудиториум што ќе ја проголта огромната квалитативна разлика помеѓу себе и таквите луѓе.
Од голема помош во ваква ситуација е фактот што самите тие патувачи по патот на сопственото срце, взаемно се препознаваат и се идентификуваат.
Големиот физичар Фритјоф Капра, својата книга Тао на физиката, (The Thao of Physics, 1976), им ја посветува на еден круг сродни духови, меѓу кои, во самиот врв, е и името на Карлос Кастанеда. Кенет Вајт, во брилијантните пасажи на книгата Номадскиот дух (Табернакул 1995), практично пишува за менталниот склоп максимално сроден со оној на Кастанеда. Голем дел од продукцијата позната под контроверзната одредница Постмодерна, расправа за Постмодерна состојба (истоимено дело на Жан-Франсоa Лиотар, 1979), која е токму состојба на загубен пат, со свеста дека патот на срцето е загубен, и елементи на цинична убеденост дека таков пат ниту имало, ниту има. Критиката на циничниот ум, од Петер Слотердајк, не помалку од Контингентноста, иронијата, солидарноста, на Ричард Рорти, деконструктивистичките ескапади на Дерида, како анализите на реторички основи на перспективизмот (Кауфман, Ман, Кариљо), и особено нагласено, жестоката, страствена негација на патот како methodos на цела плејада мислители од Гадамер, Фуко, до Дворкин, со кулминација во Анти-Методот на злогласниот „архи-непријател на научната методологија“ Паул Фејерабенд – да не набројуваме – во основа се позиции кои произлегле од свеста дека за клучната потреба на човечкото срце – да го најде својот пат – лек нема. Зашто, нема таков пат.
За нив, за оние кои беа доволно чесни да ја согледаат императивноста на оваа потреба, но не и доволно силни за неа да жртвуваат било кое од своите граѓански удобства, излезот беше една вербално-интелектуална досетка. Патот на срцето го нема, велат тие, но луѓето мораат во него да веруваат, а некои и да се одважат по таа фантазма да се упатат, заради телеогоничниот карактер на човечката свест. Според ова „објаснување“, својството на свеста е да произведува концепција која е конзистентна, а тоа значи, која сумата на сите наши перцепции, знаења, содржини на свеста, ги објаснува како да се изведени од еден единствен, универзален принцип. Луѓето се така скроени што нужно веруваат во некаква смисла, во некаков, стручно речено, телос, ентелехија, иако за таква претпоставка не постојат никакви аргументи што би ја издржале пробата на разумот.
Не случајно најнапред ги набројавме претставниците на концепции кои во основа автентично комуницираат со дилемите од позиција што ја зазема Кастанеда, иако кон нив заземаат негативен став. Имено, постојат и луѓе (иако далеку помалубројни), кои не бараат посилни аргументи од аргументот на срцето. А тоа им кажува дека таков пат има. Во дилемата меѓу животот без патот, и патот по цена на овој и ваков живот, тие без двоумење се определуваат за патот. Меѓу нив, секако дека името на ноторниот откривач на LSD – Тимоти Лири, е едно од првите што ни доаѓа на ум. Но, идејата на оваа студија е да покаже дека многу поголем опус од интелектуалната, практичната, па и социјално-политичката и уметничката активност и продукција на човештвото, всушност е во директна конвергенција со централната опсесија на Кастанеда.