„Влада Урошевиќ, токму тој“2F , не го крие своето духовно општење ни со надреалистичкото сликарство, неретко и како извор на неговата поетска инспирација: „Надреалистичкото сликарство несомнено влијаело во значителна мера врз мојата поезија (во некои случаи и повеќе од самата надреалистичка поезија, можеби)“ – изјавува тој. „Таинствените плоштади на Де Кирико, сомнамбулните перспективи на Дали, загадочните ситуации од колажите на Макс Ернст, ведрите соништа на Ѓуан Миро, заканувачките светови на Ив Танги и херметичните настани од платната на Рене Магрит и на Пол Делво (…), ја потхрануваа мошне често мојата имагинација со нови односи и нови замисли.“ Споменатиот „избор по сродност“ ќе резултира со прекрасната интермедијална студија Измислени светови: за надреализмот во сликарството (2003).
Влада Урошевиќ е одличен познавач на надреалистичкиот дух, тој „врвен чин на уметничка слобода“, и негов најголем и најмоќен афирматор и толкувач во нашата средина. Неговиот восхит од и сенс за надреализмот не само како уметничко движење, туку, многу повеќе, како филозофија на животот и поглед на свет, континуирано трае од првичното споменување на поимот надреализам во предговорот на Француската поезија – XX век (1972), до научната елаборација во Поимникот на книжевната теорија (Скопје, 2007); од поставените „прецизни сонди во длабочината на несвесното“ како заеднички именител со фантастиката во Демони и галаксии (1988), до фасцинацијата од „сомнението во сетилната реалност“ како творечка постапка во истоимениот есеј во книгата Астролаб (2000). Овој „чудотворец од скопско Козле“3F ги знае сите возбудливи анегдоти врзани за надреалистите и истите ги раскажува со многу шарм и мистичност, за тоа „како да се пресече зрното грав а да се сочува тајната“ (Подземна палата, 1987), или за изненадувањето што ќе го дочека „едно попладне во кабинетот на Бретон“ (Алдебаран, 1991), или за ликовите од надреалистичката „митологија на секојдневието“, или за „преобразбите на надреализмот“ низ таинствениот Париз кој ги открива знаците на „еден итинерер што надреалистите го предлагаат како своја Аријаднина нишка – но не кон излезот туку кон средиштето на лавиринтот“ (Париски приказни, 1997), итн…
Таа перманентна фасцинација на Влада Урошевиќ од поетиката на надреализмот, многу често, се манифестира и во неговите автопоетички ставови, без оглед дали се експлицитно нагласени или имплицитно присутни. Така, во една од неговите најнови книги со мошне инвентивен наслов – Седмата страна на коцката: 121 кратка проза (2010), во автореференцијалниот текст “Ars poetica” напишан во куса форма – по углед и во хармонија со кратките прози, читаме: „Премногу рационалност ѝ штети на поезијата. За песната да стане и да остане поезија потребна е извесна доза на непромисленост – постигната низ игра, низ препуштање на случајноста, низ скоковитата асоцијативност, низ некаков вид зборовен транс, низ хумор – за да се стигне во пределите во кои низ рационален пристап не би можело да се навлезе.“ Созвучјето со некои од врвните начела на некогашните надреалисти, особено со оние на Андре Бретон, се повеќе од очигледни во овие ставови!
Врз мапата на сродности со надреализмот се надоврзува и раскошната сценографија на дигиталните колажи на Влада Урошевиќ (претставени на самостојна изложба во Македонската академија на науките и уметностите во ноември 2013 година), како вистински „празник на слободата на имагинацијата“. Навистина, би можеле да кажеме дека „надреализмот не е мртов“ сѐ уште, исто како што и секоја средба со Влада Урошевиќ е – надреалистичка!
#b
1. Француска поезија – XX век (1972), Модерна француска поезија (1981), Андре Бретон: Рајот не е наполно загубен (1989), Шуми под море: антологија на кратката прозна форма во француската литература (1994), Седум француски поети (2001).
2. Алузија на поглавјето „Надреализмот, токму тој“ во книгата на Влада Урошевиќ: Пловноста на светот (Избрани дела, книга 9, Скопје, Магор, 2005).
3. По аналогија на предговорот на В. Урошевиќ „Чудотворец од Болвјо пазариште“ во македонското книжевно списание СУМ, број посветен на Андре Бретон (2006). Козле е населба во Скопје каде што живее Урошевиќ.