Интервју со Дарија Андовска – Компонирањето е моја природна состојба

/, Звук, Блесок бр. 140/Интервју со Дарија Андовска – Компонирањето е моја природна состојба

Интервју со Дарија Андовска – Компонирањето е моја природна состојба

Како го оценувате културниот живот во Македонија и во каква позиција се наоѓаат уметниците и културните работници?

Отсекогаш сум била на ставот дека културата, како еден од столбовите на колективната меморија и носител на сигурност во иднината, е маргинализирана, а сега веќе е станата паричка за поткусурување. Моментално најголемиот проблем е партизирањето на „уметниците“. Во наводници се, оти сметам, а и историјата потврдила, дека вистинските уметници се политички свесни, но не треба да си ја ограничуваат слободата на мислата и дејствувањето преку партиска припадност. А кај нас токму тоа се случува. Оттаму и големата стагнација, оти поради обидот за задоволување на власта, „уметниците“ не само што си ја гушат мислата, туку и не се ни обидуваат да погледнат што се случува во светот, да не споменувам обид да се измерат силите надвор. Сите се големи риби во мала бара, зашто ги молзат државата и народните пари – тоа им е „успехот“. Не се ни на ниво на дворски шут – тие барем, на смеа, в лице му плескале на владетелот што не е во ред. Позицијата на уметникот, а и интелектуалецот, е природно опозициска. Не затоа што секогаш сè е лошо, туку зашто секогаш може и треба подобро. Позицијата на уметникот, а и интелектуалецот, е да бидат огледало, критичар и коректив на нивното совремие. Кај нас се партиски памфлети. Затоа и реално има многу малку уметност и уметници. Па дури ни умешност веќе нема, поради обидите за локална „популарност“ за полесно добивање средства од државниот буџет.

 

Има ли поволна клима за развој на уметноста, особено музичката уметност?

Музичката уметност е на апарати за дишење. Во кома. Она што егзистира и доминира е естрадата, која неуките ја мешаат со уметност; спектаклот, кој полуписмените го мешаат со високо ниво и квалитет. Да не се разбереме погрешно – не го застапувам елитизмот, но доволно сум образована да проценам кога се продава (а и купува) ветер и магла, да ја чујам импотентноста (и емоционална и интелектуална) во нечие дело, да го увидам додворувањето, а и да си ги поштедам увото, душата и времето. Немаме уметност, секоја чест на малкуте исклучоци. Така немаме столб. Уште пострашно е и што немаме критика веќе долго време. Порано, вака или така, иако почесто како осврт, се појавуваше и критика. Сега воопшто нема – или се неспособни или не знаат или се плашат да се замерат со големите риби во малата бара. Сите си честитаат и аплаудираат, сите се генијални и феноменални. Во таков случај и не се очекува развој, а уште помалку процут. Напротив, стагнација и уште полошо, назадување, што е природно во состојба на авторепресија и колективно интелектуално и уметничко ембарго.

 

Вашата работа вон македонските граници е одлично препознаена и се дочекува со радост и задоволство. Кажете ни нешто повеќе за Вашите активности надвор од земјава.

– Имајќи ги предвид сите опструкции што ги доживувам во Македонија и како човек и како уметник, стапнувањето во друга средина е секогаш освежување и поттик. Тоа е реалната слика колку човек вреди – почитта кон неговиот збор, мислење, творештво, без личен интерес и интриги. И токму тоа се случи и сега. Светската премиера на „даМар“, композиција за соло виола и гудачки оркестар, во изведба на Саша Мирковиќ и ансамблот Метаморфозис беше дочекана со овации. Светска премиера, прва изведба во светот. Во Белград, каде што во публика имав 2-3 познајници. И на фестивалот НЕО во Нови Сад, веќе следниот ден, реакцијата беше иста. Со солзи, со кнедли во грлото. Луѓе што не ги познавам. Дури и солистот си призна дека, свирејќи за време на премиерата, плачел. Толку беше силна реакцијата на композицијата.

Во Котор учествував на конференција во рамките на дваесеттото издание на фестивалот КоторАрт, под покровителство на УНЕСКО, каде што заедно со уметници, амбасадори, раководители и директори на фестивали, разговаравме за последиците од пандемијата, социјалните, уметничките, па и психичките и евентуалните решенија. Меѓу сите учесници од целиот Балкан, јас бев единствениот претставник од Македонија, на нивна покана. Ете, можеби дома не, но надвор ми се почитуваат мислата, зборот и делото.

 

И за крај, едно интимно прашање – како и кога започна Вашиот интерес за уметноста, музиката и компонирањето?

– Како мала бев цртач. И како поголема. Уште, одвреме-навреме, цртам – се разбира, кога имам време. Потекнувам од скромно интелектуално семејство. За некој продолжен викенд, веројатно 1 мај, бевме во Охрид, во куќата на некои роднини. Таму имаше концертен клавир, кој беше строго забрането да се пипне. Едно утро станав порано од сите и решив да свирам додека никој не ме гледа. Ама не знаев ништо да свирам. Па си измислив мое, мој мотив (уште го паметам). Го повторив, па му додадов (класичен пристап на работа со мотив). Свирев со двете раце, па и употребував педал. Одеднаш некој свика од горниот кат. Мајка ми. – Дарија, ти свириш? – Не. – Ти свириш. – (молчам) – Што свиреше? – Ништо. – Можеш ли да повториш? (Мајка ми, а и татко ми, беа многу музикални луѓе, а мајка ми со особена љубов за класичната музика) – Можам! – реков среќно и свирев. На враќање дома, во легендарниот стокец на татко ми, ги молев да ми купат клавир.

Се обидуваа да ме разубедат дека, ете, цртам, а и бргу се заситував, кога ќе сфатев дека нешто можам добро да го правам. На крајот ме натераа, на свои 8 години, да ветам дека ако ми купат клавир, ќе мора до крајот на животот да свирам. Со радост ветив. Ја потрошија животната заштеда да ми го купат клавирот. И тоа повторно беше сплет на околности. Млад човек од Струга продаваше клавир, неотпакуван, поради селење. Кога моите родители му кажаа колку можат да му понудат, тој рече: „Па да ви го подарам клавирот тогаш“, мислејќи на малиот износ. Сестра ми не разбрала и силно го гушна дечкото, заблагодарувајќи му се дека ќе ни го подари клавирот. Тогаш тој реши дека е подобро клавирот да заврши некаде, каде што вака ќе му се радуваат. Така почна сè. Оттогаш, компонирањето ми е conditio sine qua non, а музиката – живот.

Дарија Андовска

SpecialДарија Андовска
2021-11-24T16:45:03+00:00 ноември 1st, 2021|Categories: Концерт, Звук, Блесок бр. 140|Tags: |