Вовед
Текстот …поетски домува човекот… (dichterisch wohnet der Mensch), Хајдегер го одржал како предавање на 6 октомври 1951. Овој текст го надополнува Градење домување мислење. Заедно, двата текста чинат една целина. Додека во првиот текст е посветено помало внимание на промислување на мислењето, во вториот е исправена оваа „неправда“. Тука е посветено посебно внимание на односот меѓу мислењето и јазикот. Според Хајдегер, јазикот се пројавува во сиот сјај преку поезијата. Затоа тој ги сместува поењето и мислењето заедно.
Насловот на овој текст Хајдегер го зема од една фраза од песна на Хелдерин (Hölderlin). Од неа ја извлекува централната тема на есејот – поетското домување. Уште на самиот почеток на есејот, Хајдегер ги поставува прашањата: „на кој начин човекот, а тоа значи секој човек во секое време, треба да домува поетски?“ и „дали сето домување не останува нескладно со поетското?“ (2001, 211). Хајдегер ги поставува овие прашања имајќи ја предвид кризата на домувањето во поствоена Германија. Овој текст е напишан веднаш по Втората светска војна, што довела до несфатлив размер на уништување и масовен недостаток на домови. Другиот проблем е брзината на живеењето, борбата за заработка и успех, како и експанзијата на рекреативната индустрија. Поезијата во технолошката доба е сведена исклучиво на литература или отфрлена како непотребно сонување. Хајдегер ја критикува западната технолошка свест и потрагата по ефикасноста и ефективноста за коишто поезијата е губење време. Фразата, „поетски домува човекот“ е извадена од песна на поет што и самиот „не можел да се носи со животот“ (2001, 212). Хајдегер нагласува дека поезијата „е начинот на кој поетите ѝ го вртат грбот на стварноста. Наместо да дејствуваат, тие сонуваат. Она што го прават само е замислено“ (2001, 212). Тука се надоврзува на поимот правење што на грчки се вика Ποίησις. Главното прашање е: како тоа може човечкото домувањето да биде поетско?
Хајдегер продолжува со толкувањето на песната од Хелдерин. Главниот фокус е насочен кон толкување на исказот „…поетски домува човекот…“. Тој се обидува да го протолкува значењето на оваа загадочна фраза. Хајдегер смета дека овој „исказ говори за човеково домување. (…) [Хелдерин] не ги опишува современите услови за живот. Пред сѐ, тој не искажува дека домувањето значи поседување на некаков стан, некакво засолниште“ (2001, 212). За Хајдегер, поетското домување е многу подлабок акт отколку обичното живеење во стан: „кога Хелдерин зборува за домувањето, тој ја има предвид основната особина на човековото постоење. Тој го гледа ‘поетското’ преку неговиот однос кон ова суштински сфатено домување“ (2001, 213). Поимот домување се наоѓа во посебна врска со поетското „… поезијата го чини домувањето да биде домување. Поезијата е она што всушност ни допушта да домуваме“ (2001, 213). За Хајдегер, домувањето почива на поетското создавање. А ова се постигнува преку градењето. Хајдегер заклучува: „поетското творење, што ни го допушта домувањето, е еден вид градење“ (2001, 213).
Хајдегер го бара овој посебен вид градење во поетското создавање. Тој смета дека се наоѓаме пред двојно барање. Од една страна нагласува дека ќе се занимава со истражување на суштината на домувањето. А, а од друга, со суштината на поетското создавање како допуштање на домувањето. Тој оди и еден чекор понатаму, велејќи дека суштината на домувањето е „одреден, особен вид на градење“ (2001, 213). Истражувањето на суштината на поетското творење, се чини, ќе нè доведе со суштината на домувањето.
1. Јазикот говори
Еден од препознатливите елементи на Хајдегеровото пишување е копањето по длабочините на јазикот. Барајќи ја суштината на домувањето и поетското творење, Хајдегер доаѓа до јазикот. Тој смета дека суштината на некоја ствар може да се опфати/сфати само како примање. Ова примање се јавува како последица од човековото слушање на говорот на јазикот. Како смртник, човекот мора да биде отворен за говорот на јазикот и да има почит за суштината на овој говор. Хајдегер открива едно извртување на работите во современата состојба. Тоа е извртување на првенството меѓу јазикот и човекот. Тој вели: „човекот се однесува како да е творец и господар на јазикот а, всушност, јазикот останува господар на човекот“ (2001, 213). Јазикот е секогаш прв и највисок во своето првенство, а потоа доаѓа човекот. Кога овој природен редослед ќе се изврти, доаѓаме до една чудна состојба во која јазикот се смета само како средство за изразување, како вторичен чинител и обичен посредник. Хајдегер вели дека оваа „грешка“ со загубата на првенството на јазикот нема да ни се измолкне. Првенството на јазикот е толку битно што дури човекот „зборува само и само кога одговара на јазикот слушајќи го неговиот повик“ (2001, 214). Човекот не се наоѓа во некаква пасивна состојба на слушател, туку на активен чинител. Неговата задача е да биде отворен за повикот, за говорот на јазикот. Овој повик е далеку од технолошкото подредување на стварите и многу поблизок до поетското создавање и очекувањето на музите што треба да го повикаат поетот и да го извлечат од него, или попрво – преку него, поетското творештво. Повикот на јазикот, за Хајдегер, се однесува и на поетското творење и на мислењето. Затоа вели дека јазикот нè упатува на суштината на некоја ствар:
Поетскиот говор, се чини, има пристап до една подлабока стварност, до самото бидување. Јазикот, како „дом на бидувањето“ нѐ повикува. Oд нас зависи дали ќе одговориме. Од нас зависи и дали воопшто сме отворени кон повикот, дали слушаме. За Хајдегер ова слушање создава еден круг. Во него постојано се зајакнува односот на слушање и одговарање на повикот. Одговорот на повикот на јазикот преку поетското творење ни го отвора местото во слободата. Овде се отвора и местото на вистината сфатена во нејзината полнота, а не само во вообичаеното значење како едноставна точност или неточност.
а. Заслуги
Човекот домува на оваа земја. (2001, 214)
Заслугите се однесуваат на човековото домување на оваа земја. Човекот домува преку негување на растечките работи од земјата и преку издигнување на други работи што самите не растат. Хајдегер говори за два вида градење. Едниот е негување и грижа (colere, cultura) како начин на изнедрување на стварите што растат самите од себе. Другиот е издигнување, конструирање (aedificare), начин на градење, карактеристичен за нашето време. За овие два вида градење, човекот е „исполнет со заслуги“. Овие заслуги, пак, „никогаш нема да може да ја исполнат суштината на домувањето“ (2001, 215). Овие два вида градење за Хајдегер се само последица од суштината на домувањето. Тие „не се нејзино тло, а посебно не се нејзино втемелување“ (2001, 215). Според Хајдегер, втемелувањето мора да стапи од еден друг вид градење. Овие два вида градење се вообичаени и затоа мислиме дека се единствените видови градење. Тие му даваат заслуги на човекот.
За Хајдегер, има суштинска врска меѓу градењето и домувањето. Тој вели: „човекот е способен за домување само ако градел, гради и има намера да гради на друг начин“ (2001, 215). Ова отвора повеќе прашања отколку што дава одговори за Хајдегеровото сфаќање на поетското домување и градење. Од овој исказ гледаме дека, за него, поетското домување не се однесува на поетите, туку на сите луѓе во сите времиња. Така и поетското градење не е особеност само на градителите. Тоа е предуслов за сето домување! За Хајдегер, само ако човекот „градел, гради или ќе гради“ на овој посебен начин, само тогаш е способен за домување.
б. „на оваа земја“
Хајдегер продолжува со толкувањето на стиховите на Хелдерин, задржувајќи се на поединечни зборови. За него многу е битен контекстот на искажаното. Затоа, го разгледува исказот „на оваа земја“. За Хајдегер е многу битен фактот што станува збор за „оваа“ а на за земјата воопшто. Поетското нè одделува од земјата, прави да „летаме во облаци“ и да навлеземе во сферата на фантастичното. Но Хајдегер мисли дека ова е особина на онаа поезија што може да се наречеме „извртена“. А, „вистинската“ поезија нè зацврстува на земјата, и тоа на „оваа земја“. Хајдегер вели:
Може да се заклучи дека за Хајдегер суштината на поетското создавање е интимно врзана за „оваа земја“. Токму поетското, сфатено во смисла на ποίησις, поетско творење, го поставува човекот на земјата. Од ова произлегува прашањето: „Дали сега знаеме зошто човекот домува поетски?“ (2001, 216). Секако одговорот е јасен – не!
в. Мислење и ποίησις
На Хајдегер сосем му е јасно дека има разлика меѓу неговото мислење и пеењето на Хелдерин. Тој вели: „Хелдерин за поетското домување не говори како што е нашето мислење. И покрај тоа, ние мислиме за истата работа за која пее Хелдерин“ (2001, 216). Постои разлика меѓу истото и еднаквото. Ова се однесува како на поезијата и мислењето, така и на поезијата на Хелдерин и мислењето на Хајдегер.
Овде може да препознаеме критика на модерниот, технолошки светоглед, наспроти поетскиот. Од една страна, технолошкиот светоглед ги гледа работите само низ призмата на нивната идентичност или различност. Затоа имаме масовно производство на идентични единки. Наспроти оваа технолошка парадигма стои поетската. Според неа, ниту една творба на поетското создавање не е идентична. Секоја има одреден елемент на различност. И Хајдегер нагласува дека неговото мислење не е идентично на она на Хелдерин, иако е исто во својата суштина.
2. Поетско мерење
Поетското мерење претставува централна тема на есејот …поетски домува човекот…. Човекот останува на земјата, помеѓу неа и небото. Тој исто така застанува меѓу сопствената суштина како смртник и бесмртните. Хајдегер продолжува:
Во овој дел, се чини дека Хајдегер се навраќа на идеите од Изворот на уметничкото дело. Особено во врска со спротивставеноста меѓу небото и земјата. Веројатно оваа спротивставеност се однесува на играта меѓу скриеното и откриеното, дофатливото и недофатливото. Човекот живее на земјата, но гледа нагоре. Кај технолошкиот светоглед се сè мери наспроти вечното подредување, наспроти ништожноста. Хајдегеровото поетско домување, пак, е свртено кон отадестраното. Тој, сепак, не се врти кон теологијата. Хајдегер е свртен кон божественоста како таква. Овде, се чини, станува збор за онтолошката разлика: за Хајдегер не е битен онтичкиот аспект на божественоста, туку нејзиниот онтолошки аспект. Божественоста како таква е основа на сета божественост. Се чини, мерењето меѓу небото и земјата се однесува на мерење меѓу онтичкото и онтолошкото.
а. Помеѓу (das Zwischen)
Она помеѓу (das Zwischen) се однесува на тензијата на онтолошката разлика (види Schalow and Denker 2010, 72–73). Станува збор за тензијата меѓу бидувањето и суштествата. Тоа се проширува и на чистинката каде бидувањето истовремено и се покажува и се скрива. Ова помеѓу го претставува отвореното каде се среќаваат скритото и нескритоста. Од една страна, земјата е онаа што се скрива, а од друга страна, небото го изразува откривањето. Помеѓу овие две се отвора просторот на отвореното. Улогата на димензијата се состои во ова протегање помеѓу. Хајдегер вели:
Хајдегер го употребува „помеѓу“ како именка. Попрво би требало да се преведе во јазикокршачки манир како „помеѓутост“. Во Бидување и време го користи за да го назначи растојанието меѓу столче и ѕид (1978, 55; Inwood 1999, 33). Дазајн (Dasein) како бидување-во-свет е „помеѓу“. Тоа „помеѓу“ се однесува и на местото на човекот помеѓу раѓањето и смртта. Човекот (Dasein) се „протега“ помеѓу раѓањето и смртта. Тој во Бидување и време вели:
Ова навраќање на Бидување и време е со цел да се осветли значењето за она „помеѓу“ за Хајдегер. Од овој цитат може да се извлечат барем две идеи, корисни за истражувањето на доцнежната мисла на Хајдегер. Првото е врската со смртта и смртноста. Она ‘помеѓу’ се однесува на распнатоста меѓу раѓањето и смртта, помеѓу доаѓањето и заминувањето. Од друга страна, се наметнува грижата (Sorge). За Хајдегер, грижата е особеност на поетското домување. Расколот меѓу не-поетското и поетското домување, меѓу технолошкиот начин на откривање и поетскиот се состои токму во грижата. Човекот не се грижи за технолошкото откривање. За поетското, напротив, грижата е клучниот фактор на себеразбирањето на смртникот и историскиот народ. Тој се грижи за бидувањето грижејќи се за стварите, за нивното стварување.
Понатаму, во Што е ствар (1967, 243; Inwood 1999, 34), Хајдегер се осврнува на Кантовото промислување на можноста да ги осознаеме стварите што не сме ги направиле. Во врска со тоа, Хајдегер смета дека не треба да се фокусираме ни на предметите, ни на нашето искуство, ни на двете. Тој смета дека треба да го препознаеме и знаеме:
1. дека мора секогаш да се движиме во она помеѓу, помеѓу човекот и стварта;
2. дека ова помеѓу суштествува само додека се движиме во него;
3. дека ова помеѓу не е како јаже што се протега од стварта до човекот, туку дека ова помеѓу како антиципација (Vorgriff) досегнува отаде стварта и подеднакво зад нас. Посегнувајќи-пред (Vor-griff) значи фрленост назад (Rück-wurf). (1967, 243)
Овој краток екскурс треба да помогне во дофаќање на значењето што изразот „помеѓу“ го има за Хајдегер.
б. Мера
Мерата за којашто говори Хајдегер, според песната на Хелдерин, е мера што не се однесува само на земјата. Тој вели дека земја на старогрчки е γη. Оттаму доаѓа зборот геометрија. Ова мерење не се однесува само на земјата туку и на небото (ουρανος). Мерењето „го мери она помеѓу земјата и небото што ги принесува едното на другото. Ваквото мерење има сопствен μέτρον, затоа има сопствена метрика“ (2001, 219). Оваа мера „е она поетското во домувањето“ (2001, 219). Хајдегер продолжува за мерењето:
Хајдегер овде го свртува нагласувањето врз поетското создавање. Тој вели дека секое поетско создавање значи земање мера. Но, човекот се мери наспроти божественоста. Оттаму, оваа мера не е „обична“ мера. Станува збор за мерење наспроти отадестраноста. Мерата што ја прима човекот е во однос на неговата суштина како смртник. Хајдегер продолжува:
Повторно е ставен акцент врз смртноста на човекот. Ова „постојано умирање“ на човекот не се однесува на окончувањето на животот, туку на едно многу подлабоко искуство на домување како смртник, домување со постојана свесност за смртноста и за смртта како смрт. Домување во она „помеѓу“. Постојаното умирање не се однесува ни на Платоновиот концепт за филозофијата како практика на умирањето. За Платон, смртта во ова смисла има епистемолошки карактер. Филозофот умира за да се одвои од светот на настанувањето и да се доближи до светот на идеите. Постојаното умирање за Платон е некој вид практика, веројатно нешто слично на јогата, наменета за одвојување на субјектот од објектот на сознанието. За Хајдегер смртта значи токму спротивното! Смртноста е суштината на човекот. Човекот човекува само како смртник. Постојаното умирање за Хајдегер, се чини, се однесува на постојаното потврдување на сопствената суштина како смртник.
в. Мерење наспроти божеството
Човекот поетски домува, според Хајдегер, само ако се мери наспроти божеството. Суштината на божеството лежи во неговата скриеност. Но, суштината на мерењето се состои токму во спротивното – во откривањето. За да може човек нешто да мери, треба да земе мера наспроти нешто друго што е опипливо, мерливо. Мерењето со божеството е необично, зашто, бог е оној што е тајновит. Слично со мистичните учења на древноста, Хајдегер го бара скриениот бог во неговото откривање. Тој вели:
Човекот како смртник се мери со бесмртните. Парадоксот се состои во тоа што според поетското мерење, мера за човекот е скриениот бог. Тој, иако скриен, се пројавува. Хајдегер се запрашува која е мерата на мерењето. Одговорот го дава речиси во словенска антитеза, прашувајќи се дали е тоа бог, дали е небото или манифестноста на небото. На секое од овие прашања, одговорот е – не. Хајдегер смета дека мерата се состои во:
Оваа мера за Хајдегер е „некоја чудна мера“. Тој нагласува дека е чудна за секојдневното малограѓанско мнение. Тоа во своето безобразие се поставува како стандард на сето мислење и размислување. Хајдегер се надоврзува и на научното мислење што исто така се наметнува како семоќно и се поставува за мера за целата стварност. Тој нагласува дека за научниот светоглед, мерата претставува обичен канап или размерник со цртки што означуваат одредена мерна единица. Мерењето во оваа смисла е растегнување на размерникот и броење на цртките. Хајдегер вели: „употребувајќи нешто што е познато, размерникот и неговите броеви, се мери нешто непознато и со тоа се претвора во познато, така секогаш прегледно во рамките на бројот и редоследот тоа се омеѓува“ (2001, 222). Може да се каже дека поетското мерење е токму обратното. Тоа, употребувајќи нешто што е непознато – божеството, го мери познатото. Хајдегер смета дека „само оваа мера е мерило на самата суштина на човекот. Зашто, човекот домува премерувајќи го она ‘на земјата’ и ‘под небото’. Ова ‘на’ и ‘под’ припаѓаат едно на друго. Нивното заемно делување е премерот до кој цело време човекот поминува сè додека е како земно суштество“ (2001, 221). Овие два вида мерење се суштински различни. Тука на виделина повторно излегува онтолошката разлика. Хајдегер се запрашува за суштината на мерењето и за разликата меѓу суштината на бројот со самиот број:
г. Што е божество?
Оваа мера е мера наспроти божеството. Хајдегер го поставува прашањето: „што е бог?“ Според поезијата на Хелдерин, секако, заклучува дека божеството е туѓо на човекот исто како што и човекот е туѓ на божеството. Постои одреден раскол меѓу двете страни. Она што е туѓо на божеството, тоа е познато на човекот. А, тоа е „е сето она што сјае и цвета на небото, а со тоа и под небото и на земјата, сето она што звучи и мириса, се качува и доаѓа, но и сето она што оди и паѓа, што тагува и молчи. Она што на човекот му е блиско, а на богот туѓо, во него, незнајниот се принесува, со цел да остане зачуван во тоа како незнаен“ (2001, 223). Улогата на поетот не е едноставното опишување на ова. Туку, нешто многу подлабоко. Може да кажеме дури и едно гностичко осознавање на стварноста! Поетот, за Хајдегер, го опишува скриеното и невидливото. До ова тој оди преку видливото и познатото. Опишувајќи секојдневни настани, поетот зборува за длабоки и скриени вистини. Видливото станува симбол на невидливото.
Хајдегер продолжува: „поетот создава поезија само кога мерата ја зема со тоа што со призорите на небото се искажува така што му предава на неговата појава како на некој непознат елемент со кого непознатиот бог ‘се согласува’. Името што го употребуваме за нешто вакво е ‘слика’. Суштината на сликата е да се допушти нешто на виделина“ (2001, 223).
д. Слики
Хајдегер смета дека заради ова искажување на невидливото преку видливото, поетот го употребува најсоодветното средство, сликата. Тој смета дека поезијата говори во слики зашто:
Поетската слика, може да се додаде, не е ни метеоролошки опис на времето, ни некаква новинарска репортажа за некој настан или место. Поетот го зема настанот и го претвора во слика на внатрешната стварност, во икона на неискажливото. Самиот човек е лика и пригода божја. Човекот е икона на божеството! На тој начин настанува нивно зближување. Понатаму, толкувајќи на песната, Хајдегер вели:
Има ли мера на земјата?
И тој мора да одговори: ‘нема’. Зошто? Зашто, кога ќе кажеме ‘на земјата’ мислиме на она што постои само ако човекот домува на земјата и во неговото домување ја пушта земјата да биде земја. (2001, 224)
Синилото што овде го воведува Хајдегер се однесува на вечерната особина на небото, како член на четворството (види: Davis 2010, 213). Хајдегер, се чини, сака да нагласи дека нема ни апсолутен ден ни апсолутна ноќ. За него „небото го означува повикувачкиот простор на она што не е ни присуство ни отсуство“ (исто). Хајдегер посебно го разработува овој концепт на синилото на небото во На патот кон јазикот (1971, 164–168). Синилото на небото за Хајдегер, се чини, е „помеѓу“ темнината на ноќта и светлината на зората. Тој вели:
Понатаму, во На патот на јазикот, Хајдегер вели:
За Хајдегер, ова синило на небото е спротивставениот одраз на човечката суштина. Секако, суштината на човекот е смртноста. Од овие примери од На патот на јазикот, се гледа дека, за Хајдегер, синилото не е обична придавка туку-така фрлена на страниците на овој текст. За Хајдегер ниеден збор не е туку-така фрлен!
3. Изворно поетско градење
Човековото изворно домување на земјата е можно само ако тој ја зема „мерата на сите мери“. Поетското создавање е праизворниот вид градење. Според Хајдегер „поетското создавање е изворното допуштање на домувањето“ (2001, 225). За него, градењето и домувањето се суштински врзани, „човекот домува ако гради“. Изворното домување е можно само ако веќе се гради, но не во вообичаената смисла, туку поетски. Хајдегер смета дека „човекот е способен за такво градење само ако веќе гради во смисла на поетско земање мера. Изворно градење се случува ако постојат поети, такви поети што земаат мера за архитектурата, структурата на домувањето“ (2001, 225).
а. Поетско домување
Поетското создавање и домувањето се суштински врзани. Хајдегер вели: „поетското создавање ја гради суштината на домувањето. Поезијата и домувањето не само што не се исклучуваат една со друга, туку поезијата и домувањето си припаѓаат заемно, повикувајќи се едно со друго“ (2001, 225). Поетското создавање, поетското градење е основа на поетското домување. Но, според изјавата на поетот „…поетски домува човекот...“, следува прашањето: дали човекот навистина домува поетски? Секако, одговорот на Хајдегер е одречен! Човекот домува сосем спротивно на поетското домување. Човекот, вели Хајдегер, домува непоетски! Прашање е дали поетот кажува невистина. Хајдегер смета дека не е така. Тој вели:
Оттука произлегува дека нашето домување е не-поетско токму зашто домувањето во својата суштина е поетско. Затоа ја забележуваме оваа празнина во нашето постоење, овој недостаток на поетското во нашето домување. Хајдегер се осврнува на истата песна на Хелдерин во која се пее за „мерата на сите мери“. Тој заклучува: „нашето непоетско домување, неговата неспособност да зема мера, можеби произлегува од необичниот вишок на полудено мерење и пресметки“ (2001, 225-226). Повторно ја гледаме овде критиката на современата технологија и на нејзината суштина. Хајдегер ја критикува френетичната хистерија на мерење и премерување што е сосем спротивна од самата суштина на мерењето, од поетското мерење. Слично како во Прашање за технологијата, и овде Хајдегер ја наоѓа спасоносната моќ токму онаму каде што е најголемата опасност. Зборот Опасност овде го сметаме не како некоја опасност, туку како таа опасност, како најголемата опасност. Пресвртот од непоетското домување во поетско може да се оствари само ако се држиме до поетското создавање како парадигма на создавањето. Хајдегер заклучува: „поетското создавање e основна моќ на човечкото домување“ (2001, 226). Самото поетско создавање е изворно или неизворно ако човекот го прифаќа повикот на божественоста.
б. Благодатност
Хајдегер го завршува текстот …поетски домува човекот… со одговор на прашањето за изворното поетско создавање. Повторно го извлекува клучниот збор од песната на Хелдерин. Тоа е благодатта. Овој збор соодветствува на грчкото χάρις, според еден стих од Ајакс на Софокле:
χάρις χάριν γάρ έστιν ἡ τίκτους’ άεί
(зашто благодатта е таа што секогаш раѓа благодат)
Хајдегер продолжува со толкување на стиховите на Хелдерин, кој вели: „сè додека благодатта, чистата, сè уште останува во неговото срце“. Ова „во неговото срце“, Хајдегер го толкува на начин што „дојдено е до домувачката суштина на човекот, дојдено е како повик на мерата до срцето на таков начин што срцето презема грижа за мерата“ (2001, 227). Ова е поентата на Хајдегеровото толкување на поетската домување и на поетското создавање, дека човекот треба да домува со срцето а не само со разумот.
Но, што е „срце“ за Хајдегер? Во предавањата на летниот семестар 1942 г., објавени како Хелдериновата химна „Истер“ (Hölderlins Hymne “der Ister”), Хајдегер вели:
Срцето, се чини, може да го разбереме и како човеково срце и како огништето на куќата. Едното со другото се надоврзуваат и надополнуваат. Срцето на домот, огништето е срцето на човековиот живот. Таму човекот бидува дома. Кога стварите стваруваат, тогаш тие го збираат четворството. Тоа најсилно се случува во срцето, околу огништето. Тука проблеснуваат сите ствари и се отвора свет. Во овој свет, собран околу срцето, околу огништето, човекот во неговата смртност се разбира себеси како човек, а тоа значи како смртник. Огнот е повторно поврзан со нестабилноста, со смртноста. Огнот згаснува, како што згаснува срцето. Но, само во смртноста е можно чистото присуство. Само мерењето што го прави срцето, може да обезбеди домување и спас, засолниште. Само тогаш сме исполнети со благодатта и само тогаш создаваме поезија. Хајдегер заклучува:
Користена литература
Davis, Bret W. 2010. Martin Heidegger: Key Concepts. Durham [England]: Acumen Pub.
Dreyfus, Hubert L., and Charles Spinosa. 1999. “Coping with Things-in-themselves: A Practice-Based Phenomenological Argument for Realism.” Inquiry 42 (1): 49–78. doi:Article.
Dreyfus, Hubert L., M.A. Wrathall, and J.E. Malpas. 2000. Essays in Honor of Hubert L. Dreyfus: Heidegger, Coping, and Cognitive Science. MIT Press.
Froment-Meurice, M. 1998. That Is to Say: Heidegger’s Poetics. Stanford University Press.
Heidegger, Martin. 1967. What Is a Thing? Edited by Eugene T. GendlinTranslated by W. B. Barton and Vera Deutsch. 1st US edition. Henry Regnery Company.
———. 1971. On the Way to Language. Translated by Peter D. Hertz. HarperCollins.
———. 1978. Being and Time. Blackwell.
———. 1996. Hölderlin’s Hymn “The Ister”. Bloomington; Indianapolis: Indiana University Press.
———. 2001. Poetry, Language, Thought. Translated by Albert Hofstadter. New York: Perennical Classics.
Inwood, MJ. 1999. A Heidegger Dictionary. Blackwell Publishers.
Schalow, Frank, and Alfred Denker. 2010. Historical Dictionary of Heidegger’s Philosophy. Scarecrow Press.