И ете ни сега, си ја споделуваме целината на тагата. Не се сите негови ученици овде, но дури и еден од нас е доволен за да се почувствува вселенската загуба. Учителот по цртање лежи во ковчег. Некаков кроки бесмислен последен портрет. Цртеж со јаглен. На светлина од свеќи. Таа техника не ни ја покажал на училиште. Никогаш не бев погледнала на ковчегот како на дрвен статив. Доаѓаат луѓе, се наведнуваат, секој црта според заситеноста од загубата. Колективно платно на збогувањето. По кадрирањето, сликата се спушта во магацинскиот неред, но експозицијата продолжува. Дотогаш додека има кој да ја раскажува.
Го започнуваме животот со карпести цртежи и умираме во панелен живопис. Така се шегуваше понекогаш.
Беше добар учител: сѐ дури и поединечно е рамно на целото.
Нешто како да составиш во едно мртва природа со каранфили и свеќи над портрет со длабоко затворени очи среде пејзаж со ужалени лица.
Задгробни вертикали
Душата останува исправена, пишуваше на влезот на гробиштата.
По Задушница, со толку исправени души, гробиштата наликуваа на преполн автобус. Со исправени души. Бог беше специјалист за куси светлини и имаше моќни чистачки. Ние трчавме по автобусот, но тој не ги отвори ниту еднаш вратите за нас. Децата ги разбираат на друг начин патиштата. Ако некој патник во зимска ноќ е дедо ми, кој почина еден февруари.
Го прашав што значи тоа душата да остане исправена. Кога погребуваш, имаш власт единствено над телото, го положуваш легнато, рече, но душата останува исправена. Си помислив како во училиште е обратно. Нѐ постројуваа во дворот, пеевме песни, друг пат марширавме. Душите често ги положуваа, телата остануваа исправени. Неисправените одеа во поправен дом.
Сигурно намерно е направено така сѐ измешано. Понекогаш од гробиштата учиш повеќе за животот. Понекогаш во училиште ќе те закопаат непоправливо. Измешано и криво е сѐ тука. Освен исправените души, таму. Доколку ни текне.
За исправените души на баба и дедо си мислам. Како плодни дрвца, кои растат навнатре, со корењата под земја и корењата одгоре. Корењата си имаат имиња и часови за посета, кога носиме пченица. За подземните птици, што клукаат по подземните фиданки. Додека телото останува легнато, а душата исправена, секогаш заедно ќе формираат еден крст. Крст до крст. Можеби е нивната Крстова гора. Или не е. Тоа се хоризонтални толкувања за задгробните вертикали.
Ги толкувам исправените души.
На денот на погребот влегуваат во специјалната утроба на земјата. Добро се зацврстуваат. Растат. По три дена, по девет дена, по дваесет дена, по четириесет. Клеточна делба на смртта. По третиот месец, ако го погалиш гробот или ги подржиш рацете, можеш да почувствуваш како клоцаат. Ќе клоцаат долго, но напразно ќе чекаме да излезат. Понекогаш ќе имаме соништа како контракции. Грчевите само покажуваат дека задгробното броење започнало. Сметање со додадена вредност. Загубите се присуства, присутните изгубиле некој. Таа математика ги менува празниците. Еден над земјата, четири под неа. Ако се доближат некогаш, ќе се совпаднат ли.
Дваесет и четврти роденден во светот на живите и прв роденден под земја. Едно комшиско дете. Кое за првиот роденден уште не проодело. Има име, креветче и први зборови. До година ќе избега некаде под парцелите. Кога доволно ќе порасне, може и да си спомне каде било и да застане длабоко под терасата на своите родители.
Чичо има триесет, но жена му едвај три. Едно од децата е поголемо од нив. Мојот соученик уште не тргнал на училиште, мојата состудентка е први клас. Дедо е во касарната, баба има девет, научила да пишува, може да му одговара на писмата. Дури може и самата да ги чита некролозите, кои ги лепам за неа по бандерите.
Додека ги лепам, остануваме исправени.
Ќе има ли кој да нѐ сака кога ќе се исправиме?