Подземја

Подземја

Исконското и модерното се среќаваат во сенишните песни на Луиз Глук, вели Морин Н. Меклејн во освртот на „Аверно“ (Farrar Straus Giroux, 2006; 79 стр.), објавен во Вашингтон Пост

#1 Да се чита Луиз Глук е мачно – а ова е комплимент. Поет на напнати интензитети, таа чекори по жица високо над пророчкото и секојдневното, апсолутното и ефемерното, монументалното и кревкото. Во нејзината најнова книга, Глук нè воведува во областа на мртвите: Аверно е езерото западно од Неапол што, според Римјаните, било влезот на Подземјето. Врз основа на митот за Персефона – приказната за ќерката на Деметра иницирана (или киднапирана) за да има секс со Ад, господар на Подземјето – Глук ги истражува смртта, спомените, сексуалноста, семејството, и најпродлабочено, „правењето на душата“, како што вели Китс. Поетот се движи низ „Сите различни именки –/ ги изустува таа едноподруго./ Смрт, сопруг, бог, странец.“
Глук помалку ја интересира семејната романса или сексуалната траума отколку нашата смртност и нашата одлучна отуѓеност од природата. Во извонредниот почетен циклус, „Октомври“, таа ја евоцира нашата несигурна поврзаност со Земјата преку едно непрекинато ритмичко испрашување: „Зима ли е повторно, студи ли повторно/ … зар телото/ не ми беше спасено, зар не беше безбедно/ … зар не ѝ бевме потребни на земјата,// лозјето, беше ли обрано?“ Глук се прикажува тука како романтичен поет – како американскиот наследник од 21. век на Вордсворт и Шели. Како нив, и таа го испрашува светот и открива дека е недоволен за умот; и како романтичарите во нивните најскептични и најпречистени мигови, и таа митовите ги третира не како утехи туку како алатки за испитување на мислата. За митот за Персефона Глук пишува: „Дозволено ти е да не ти се допаѓа/ никој, знаеш. Ликовите/ не се луѓе. Тие се аспекти на дилема или конфликт.“
Свесна за структурата на митот, неговите пукнатини и тензии, Глук ги анализира наместо само да ги рециклира митските мотиви. „Пролетта ќе се врати, сон/ втемелен на лага:/ дека мртвите се враќаат.“ Наместо химни кон сонцето, добиваме остра критика: „Тоа е тоа што/ сонцето значеше: значеше/ изгорена – “
Обично кога поетите се вртат кон митови, се вознемирувам, стравувајќи од уште една банална песна накитена со грчки или римски имиња колку за украс, чиј поет е поштеден од инвентивност оти доследно прераскажува стари заплети. Премногу често митот служи како лажна поткрепа, обид за висока сериозност, културен капитал и поетичност. Лесно е да се привикаат мртвите богови и старите приказни, тешко е да се создадат живи песни од нив. Ен Карсон успева во ова, а успева и Глук.
Смртно-сенишните песни на Глук се електрично живи, дури и кога магично создаваат состојба слична на транс. Одвивајќи се во циклуси, песните често се поставени во меѓузони или на прагови. Персефона славно минува дел од секоја година во пеколот: овој период е зима, а ова исто така е и, според некои кажувања, смрт. Митот ѝ дозволува на Глук да истражи нешто сè поприсутно во нејзините дела: натприроден, речиси постхумен глас и став. Го слушаме „звукот на морето –/ сега само спомен“; гледаме како
Светот
беше избелен, како негатив; светлината минуваше
право низ него. Тогаш
сликата избледе.
Песните го следат ова восхитувачко помрачување на светот и умот; тие ја следат свесноста раздвоена од нејзиното тело-домаќин: „Тогаш музиката почна, жалењето на душата/ гледајќи го телото како исчезнува.“ Ова се песни на остро, иако прекрасно, самоодрекување: овде нема афирмирачки богојавувања. Ако има некакво оживување, тоа има своја цена, затемнување: „Светлината се смени;/ средното До сега е потемно.“
Хоризонтите на гледањето, на слушањето, на движењето се сменети: упатени сме кон придавката, прилогот, решавачките промени во глаголското време. „Зимата ќе заврши, пролетта ќе се врати./ Здодевните ветриња/ што толку ги сакав, идиотските жолти цветчиња…“. Ова се песни опседнати со привременоста, стареењето и вртоглавата промена во перспективата што го придружува. Небаре за да ги пресретне своите критичари, поетот се прикажува себеси како старица чии деца сметаат дека нејзините грижи се здодевни:
Старите луѓе, мислат тие –
секогаш го прават ова:
зборуваат за работи што никој не ги гледа
за да ги прикријат сите мозочни клетки што ги губат.
Во нејзината строгост и повремена декларативна бестрашност, Глук пишува со ризик да делува како пророчка свештеничка, изрекувајќи мрачни и гномски вистини во сурови стихови. Сепак, саркастичниот колоквијален хумор отсекогаш ја надополнувал нејзината естетика, како во нејзиниот застрашувачки па сепак трогателен портрет на вљубениот Ад, кој размислува за сензуалната Персефона: „Ако имаш еден апетит, мислеше тој,/ ги имаш сите.“ Во претходните дела на Глук, нејзиното мешање на современото и архаичното повремено можеше да делува пренасилено – небаре секојдневните буржоаски маки се напрегаа да добијат светско-историска важност. Тука, како и во нејзината маестрална Ливади (1996), спојот на исконското и модерното е сенишен и стимулирачки. „Создади нешто ново“, вели Езра Паунд. Таа создаде.
Кога на хероите на Хомер им се дава ретката привилегија да ги видат боговите лице в лице, мора прво да ја отстранат маглата од нивните очи: во грчкиот еп, смртното сетило за вид – човековото сетило за вид – е по дефиниција замаглено. Било намерно, било преку брилијантна поетска интуиција, Глук ја одекнува таа прастара стилска фигура: „Сакам да извикам/ маглата се крена“. Како да го напишала нашиот колективен епитаф, а не само тој на себеси како поет: „Неколку години течен говор, а потоа/ долга тишина“.

Превод од англиски: Магдалена Хорват

АвторМорин Н. Меклејн
2018-08-21T17:21:20+00:00 февруари 20th, 2007|Categories: Критика, Литература, Блесок бр. 52|