– Брате Методија, сакам денес скраја од сите да кажеме збор сами за една калуѓерка, а овој шарен ветар, што се врти сега глуво во нашите монашки ризи, умилно го молам да не ми ги раси зборовите што молам – со верба во твојот почитуван послух – сега да ги речам. Има четириесет години веќе во спомен а таа уште се крие – низ разни манастири, за да не ја најде нејзиниот опор брат. Но, не се плаши, брате, за себе – оти го има веќе таа во својот мир – туку се плаши за брат ѝ, оти тој може да згреши и сетне не ќе има Бог прошка за неговата скрбна душа. Тој, сега, брате, мора да е старец, зашто и таа одамна не е уште она исто ситно пиле што побегна ноќе со устрем целиот живот да му го посвети нему, на севишниот и семоќниот господар наш и на светот. Сега е игуменија, и сама е во својот манастир, но, пак, и енос се моли да го чува Бог нејзиниот брат од гревот што сè уште, можеби, низ споменот истрајно го гони. А тоа беше одамна, таа беше многу млада, беше ѓул трендафил што ја чува росата во својот неотворен цвет. Беше пиле што ги збира сите сал опојни мириси во својот кревок сон, недопрено од ветрот, негибнато од лошиот збор на припростите луѓе во нивното триж паганско село. Беше, реков, толку млада, брате, беше, реков, толку лична брате, и само Бог знае дали ќе имаше тогаш шеснаесет или седумнаесет години.
„Имав осумнаесет години а уште од деветтата знаев оти ќе бидам калуѓерка. Ја чистев еднаш иконата на Пресвета Богородица наша а сонцето сè туку ми се плетка низ прстите. Ја бришам срчата и на глас се молам да ми се врати мојот брат од фронтот, и дури се молев, без брзо да сетам, една солза ми капнала на иконата. Ја избришав а под неа веднаш се насолзи друга, па уште една, и уште, и друга, и дури сетне узнав оти Богородица плаче. Ја закачив на ѕидот и застанав пред неа да ја тешам. Таа плачи – јас плачи, таа моли се – јас моли се, се стемни. Легнав да спијам а таа кутрата ете ти ја во сонот, ама ситна, гргурче како мене, и ми вели: „– Брат ти, сестро златна, ќе се врати, но син ми е далеку. Само твојата бистра солза и твојата силна верба може ранет да ми го чува од злите очи и од неверници, сестро!“ И се стопи, угол гола низ рогузина скипна, како пења што тони во жедната бразда на угарта. Цела година сетне молчев, криев, се молев само за брат ми и тој се врати. Кога се врати, најпрво се напи вода од бунарот, а потем им направи крстови на татко ми и на брат ми Ангеле, па, дури отпосле, седна на скалата и три дена не се мрдна, не рече ништо, ни жив – ни мртов, само трепка и се поти, грга, бразди пот му гргорат во устата. Третиот ден стана и почна со некоја чудна сила да го суредува дворот – ги расчисти атарот и визбата, летната кујна, атлите и мутлите, фурната, го смени гнилиот праг на скалите, ги поднови сачките на чардакот и на плотот. Пред зајдисонце нè облече мене и мама во бело, го напрска дворот со изворска вода и се ожени. Тој пее со другарите под сливата во дворот а јас ѝ кажувам на мајка како што беше и сетне што ќе биде. Мислам дека и таа сакаше нешто да каже, но сè чинам оти само ѝ падна раката од скутот и заплака. А долу пееја.
– Зарем мора да го направиш тоа, ќерко? – рече. – Јас живеам само за тебе и за брат ти, само вас сега ве имам – рече а брат ми долу под чардакот стана и со рацете ја истресе сливата. На масата се нарона цвет, побеле како да паднал снег во нашиот двор. Над портата висеа рој заробени ѕвезди.
– Така сака тој, мајко, и така мора да биде! – ѝ велам. Стана мајка ми, се потпре на своите две штрби патерици што ѝ ги изделка од даб благун татко ми пред умирачка, и се залепи за мене како суво листе.
– Како ќе му кажеме нему, гледај колку е радосен! – ми шепоти таа во гушата.
– Бог ќе суреди да чуе кога ќе мора да се согласи! – ѝ реков.
– Кога си решила, – вели, а луѓето долу го тресат белиот цвет од косите и пеат, – тогаш – вели – треба да се замонасиш тогаш кога ќе осетиш искушението да бидеш жена. Сега си уште дете. Чекај нека ти созрее крвта. Тогаш твојата жртва ќе биде многу поголема. Тешко е да бидеш жена а да не знаеш што е жена. Сега уште не можеш да знаеш како таа жртва боли! – рече како да ги собира сите зборови во душата, и замолча. Умре тој тивок глас што како пиле ноќе ми лежеше во душата. Нејзините солзи ми гореа овде во дланкава под гуша. И сега уште се сеќавам на тоа.
– Таа и сега се сеќава, брате, на тие жешки солзи што ѝ тлеат во длапката под гуша. А тогаш ништо веќе не зборуваа. Само брат ѝ уште еднаш ја заниша сливата, но цветовите веќе беа паднати. по гребенот на авлискиот ѕид, доаѓаше денот. Осум години подоцна, токму на истиот ден – Благовештение, таа замина со мала бочва руби под пазува, а потем, ги менуваше манастирите, криејќи се од болката на братот. Само ѕвездата, што таа ноќ стоеше над портата во нивниот двор – и која сега секогаш ја испраќа по патиштата кои залегнуваа низ гранките и лисјето на скрајните шуми – ја виде кога замина. И, сега, брате, може веќе знаеш оти зборувам за сестра Агнија, и знаеш дека, можеби, е тука.
„Сега сум овде. И немам никаков глас за брат ми. Знам дека жена му брзо умре и знам дека седел сам на скалите а бунарот преливал преполнет од жалната вода. Кога ќе ми завршат молитвите, слегувам во долната штала и таму си зборувам со моето закротено срнче. Ми остана само тоа а лани имав дури три. Зимата две ми умреа од страв. Беше јасник, виулица, дрвјата бегаа од студот, а кај шталката, ноќта, се собрале глутница волци и виеле, глодале на вратата, јаделе деланки, глотки, спици на прагот. Во мугрите двете срнчиња ги најдов мртви – умреле од страв. Ова што ми остана беше стуткано под нив, со муцето во калта, и одвај го вративме со блага вода, со чај од нане. Гледајте како сега кротко ми јаде од раката. Животните знаат што е љубов. Чувствуваат оддалеку ако некој ги сака. Како ќе им викнам на овците, тие од долните ливади за час доаѓаат овде, во трлото – не треба некој да ги тера. Само оној орел што доаѓа на камбанаријата, и ене, со клунот што удира во камбаната – само тој никогаш не слуша кога го викам“.
– Орелот, брате, нејзиниот манастирски орел, секогаш доаѓа таму каде што е таа. Не ѝ дава да спие, удира во камбаната, писка. Ѝ реков вчера, сестро Агнијо, реков, да викнеме човек да го избрка, не чини да чука на камбаната, и грозно чука, како мртовец, еднаш, па трае, уште еднаш, па, пак, трае, па одново, како коба, а таа пак, и уште, му фрла трошки леб пред портата и ми вели: „И тој има некоја мака, брате Стефане, може не знае да сака. Може си чука за себе!“ – вели таа и влегува во црката да се помоли и да наполни ноќна лековита вода за утрешен ден – Благовештение. А мене ми пука срцето од жал, ми удира оној грбав клун на орелот токму среде срце, и гребе, писка.
„Еден ден влегов во црквата и запалив свеќи за здравје и за радост, за напредија и за ират, доаѓаше Божиќ и послушание. Се помолив и енос сакав да излезам, изгаснаа сите свеќи – како чудотворение, како сон. Таков знак никогаш порано не ме сретнал, ниту сум можела да верувам дека такво нешто може да се случи. Отпосле, две години подоцна, се научив оти на тој ден, токму кога јас се молев за нејзината преблажена душа, починала, сама, на портата мојата премачена мајка. Сосема сама а, сред народ“.
– И тогаш се случи тоа, брате, она што почнав со збор да го слагам пред да сопре оној шарен ветар. Викнав човек и човекот, тивко, едно утро го фати орелот со сертме од усукан конец и го однесе негде далеку во планината. Сестра Агнија мислеше оти орелот заминал сам уморен од тешкиот звук на камбаната. Но, чудото се случи следниот ден – кога таа излезе да фрли трошки пред портата, камбаната пак почна да бие како орелот уште да е тука. Тоа се повторува секој ден, секој божји ден, брате Методија!
– Биеше ли денеска?
– Биеше, брате Методија…
– Јас ништо не слушнав!
– Требаше малку да молчам, брате Методија.
– А, сестра Агнија? Каде е сега таа – јас не ја гледам или ја нема…
– Тука е, брате Методија, јас ја гледам!
– Ти ја гледаш а јас не. Како ја гледаш ти, ако не ја гледам јас?
– Таа ми беше сестра, брате Методија.
– Значи не е жива?
– Може да е жива, брате Методија. Четириесет години ги менува манастирите за да ме спаси…
– Добро, брате Стефане, време е, удри ја камбаната!
Стариот монах Стефан стана и со две патерици, направени од даб благун, се довлечка до камабанаријата. Кога камбаната заѕуни, почнаа да паѓаат цветовите на сливата пред јужната порта. Над неа, во влажното сертме на ноќта, висеа рој ѕвезди.
уметноста е внатре
