Враќање во Балатонсентѓерѓ

/, Литература, Блесок бр. 42/Враќање во Балатонсентѓерѓ

Враќање во Балатонсентѓерѓ

Помеѓу Јакша и мене стојат три необјаснети патувања во Будимпешта. Висат над нас како недовршена работа. Неискажливо признание чиј што рок на траење изминал и после кое повеќе нема ослободување. Сета сегашност која што ја делиме е заразена со злобниот вирус на непознатото, мрачно минато. Дури и во стеснетото купе на возот во кој едвај збира повеќе од две човечки души, тие негови три заминувања клечат како некој стар отпад. Отфрлени скапаници од ’рѓосани автомобили или расипани шпорети кои бавно гнијат во обраснатите внатрешности на шумите. Злостор над природата. Ги гледам маркушевските селани – мислат дека нивниот железен отпад исчезнува ако не гледаат како гувее на источните падини на Медведница. Дури и кога одново ќе минат покрај своето старо распаднато Југо кое тажно виснало на оголениот засек на планината, се прават дека тоа не дело на нивните раце. Или навистина не гледаат? Тие задишани и испотени селани имаат повеќе трошки мудрост од мене. Гледаат во своето недело и уверливо вртат со главите кога ќе ги прашаат кој го сторил тоа. Можеме ли и ние така? Свесно да одлучиме за нашите мината?
Јакша и јас не сме паметни што да се прави со нашето несварено минато. Неможно е да се ослободиме од него. Го клоцнавме од патот во провалијата, надевајќи се дека временските непогоди ќе го разградат до непрепознатливи елементи. Но не успеа – ни недостасува маркушевска мудрост која е во состојба безболно да ја пресече врската со ’рѓосаната крнтија и после дваесетина години верно служење. Ние, страствени планинари, секојдневно се враќаме на истото место во шумата и му ја колнеме мајката на примитивниот свет – погледни ги, како воопшто можат, ѕверови – наместо да се завртиме и да продолжиме по некој друг пат, мудро правејќи се дека тоа не сме ние. Тоа никако не е дел од нашето минато. Полека стануваме опседнати со посетување на истото шумско ѓубре. Како да негуваме домашно милениче и редовно му носиме храна и вода. А всушност, на Јакша косата му се крева од ѓубре и неред. Едвам поднесува слој мрсна прашина помешан со смрдеа на изедени сендвичи кој се таложи на навлаките на седиштата во возот. Во задушливото купе го молам да не пуши. Дури ни со отворен прозорец. Возот бесрамно бавно се влече преку унгарската пустелија, хипнотизирачки здодевниот пејзаж, и се чини дека во Загреб нема да стигнеме во ветеното време. За последен пат се вративме кај нашата гладна крнтија за, како што вели Јакша, да му ја откажеме верноста на тој будалест обичај.
Веќе седум заеднички години неуморно ѝ ѕиркаме под фустанот на старата убавица Европа – сме го виделе речиси секој нејзин ќош, блескав или бесрамен. Дури и кога можеше да се добие поволен авионски билет од Прага за Петргоград, избравме кушет кола, знаејќи дека во нив постелнината никогаш не е сменета. Се сакавме на неудобните легла и го вдишувавме воздухот од кој бавно испаруваа мислите и желбите на претходните патници. Преминот во нова временска зона го наздравувавме со топло црно вино коешто од црешите губеше на квалитет. Не знаевме да сопреме. До дното – рековме. Додека има вино, додека нè има нас. Потоа си дадовме право и должност на самостојни патувања. Имавме многу истенчен инстинкт за моментот кога ќе требаше да се раздвоиме – кавгите ќе ескалираа, станот одеднаш стануваше претесен, а во воздухот немаше доволно кислород за два пара длабоки бели дробови. Да се напушти домот беше многу повеќе од љубопитство или физички немир. Да се биде сам во најбавното превозно средство или во стерилната хотелска соба значеше одвојување од вообичаената стварност која нè одредуваше. Да се сомничи сè што безрезервно се нудеше – постојаниот распоред на предметите во станот, годините на иста работа или истиот израз на лицето на оној кој лежи покрај нас во креветот. Конечно да се вратиш кон старите, проверени вредности. Јакша им се изложуваше на преубавите жени од Источна Европа, јас уживав во доброто воспитание и шармот на Западњаците. Или тоа беше привид кој нè заведе и којшто требаше да го прозреме? Дали тоа беше храброст или слабост да не се потклекне пред веселите бои на новото, возбудливото? Накусо го напуштавме нашето партнерско гнездо за да го преиспитаме под силните светла на инаквите искуства. Меѓусебното испраќање на станица кога патувавме одвоено можеше да биде и конечно збогување – предавање на еден од нас во рацете на непознатите љубовници. Но не беше. Сè додека се испраќавме и се дочекувавме, ноќите после патот ги минувавме во страсни приказни и прегратки, сè си имаше своја внатрешна смисла. Сепак, неговите три минатогодишни патувања во Будимпешта не ѝ припаѓаа на таа стварност. За нив дознав сосема случајно, неколку месеци откако се имаа случено. Сакав да ја чујам приказната – како било, кого сретнал, зошто за тоа не зборува – но Јакша молчеше и гледаше во подот. Не сакаше да дели.
Сè уште не сум сигурна во делотворноста на лекот со кој ги лечиме старите рани. Заедничкото враќање во Будимпешта, ме увери Јакша, ќе ги изгони злите духови на минатото. Кога градот кој беше негово прибежиште во моментите на слабост ќе го загуби превезот на таинственоста, ќе можеме да им се вратиме на старите верувања. Патувањето не е ништо друго освен живот во поголема брзина. Сето она што за самите себе ќе го откриеме потвдрува дека сме направиле добри избори. Новите лица кои ги среќаваме се вредни по тоа што нè враќаат кон оние чијшто облик насекаде тивко нè следи. Ти и јас, драга, ние сме мит. Во него не смее да има противречности. Дури и кога правам глупости кои те повредуваат, јас сум лик воден од само една идеја. Јакша ги спакува работите во еден куфер, повратните карти ги спои во еден сноп и реши да се прости од своите затајувања и од моите сомнежи. Во Будимпешта ништо не се случи. Ги повторував неговите зборови. Ништо освен мисли. А човека не можеш да го обвиниш што има глава.
Времето тој ден дивееше – небесните војници ѝ се откраднаа на контролата па луѓето во чудо ги набљудуваа нивинте испади на лудило. Ние потклекнавме единствено пред врнежите град. Кога во дел од секундата облаците над Дунакорз се стушија и на нас излеаја заграб мразни куршуми, потрчавме да се скриеме во подножјето на мостот Ержебет. Со нас беше заробен уште еден пар. Јакша и јас молчејчќи гледавме во непроѕирната вода на Дунав, како бавно се провлекува меѓу камените столбови. Рацете ни беа синкасти од студ. Површината на реката остануваше недопрена во тој неочекуван небесен напад. Сива, тешка, упорна во своето протекување. Беше преголем плен. Жената и мажот разговараа на англиски – тој беше странец. Мислеа дека не ги разбираме. Нежно го опишуваа своето возбудување заради заедничкиот викенд и тоа неописливо лудо време кое сите нè изненади. Се обидов да ја одгатнам нивната љубовна приказна, да ги замислам сликите на нивните поединечни животи, пред да се сретнат, а потоа судбинската средба во националниот музеј. Колкумина повредиле со тоа што се заедно? Жената беше нагрната со златно-жолт широк шал кого гордо го имаше раскрилено на своите раменици. Тоа е негов подарок, продолжив да мечтаам. Но Јакшиниот цврст стисок под раката ме сепна – трчав по него низ локвите вода препнувајќи се од пребрзиот ритам. Брзавме бидејќи сонцето веќе го осветли дунавскиот брег и Белварош кој свечено нè повикуваше во своите сецесијски улици. Прегрнати ги голтавме широките пештански авении во коишто сообраќајот во тој викенд беше забранет. Унгарија се подготвуваше за влез во Европската Унија. Луѓето се собираа околу дрвените тезги на кои се делеа брошури и се извикуваа говори за добрите и лошите страни на идното партнерство. Мажите се опиваа и ги откопчуваа тесните кошули, а жените продаваа традиционални погачи од кои во капки се цедеше маст. Насекаде околу нас, стоеја годрдите потсетници на историската 1956. Уште тогаш знаевме каде сакаме да бидеме, велеа. Комунизмот беше само крајпатна станица – непотребен пат од капитализам до капитализам. Лажната историја ќе ја заборавиме, одекнуваа гласови од сцените. Во чудо гледав во озарените лица на жените и децата. Беа среќни што забораваат. Кога минавме по улицата Кошут Лајош, Јакша нагло сврте кон плоштадот на Франц Лист, на кој неколку монденски унгарски кафеани мрзеливо ги имаа исфрелно своите маси. Рече дека тука го чекал унгарско-аргентинскиот политичар кој требало да му ја раскаже својата животна приказна. Испил неколку шишиња Дрехер – исклучително лошо унгарско пиво – и трпеливо чекал сè додека не му се отворил апетит. Недоверчивиот скот не се појавил. Наместо него, на вечера ја поканил Река, девојка со која само необврзно имал разговарано за комунистичките споменици и за потребата од сочувување на националната историја. Ме праша дали знам дека Унгарија е единствената земја која ги сочувала сите комуњари пред кои пред половина век сите покорно се клањале. Реков дека не ме интересира. Но Јакша продолжи. Зарем не е тоа паметен среден пат? Да се асимилираат и добрите и лошите и да се претворат во дел од историјата? Ме гледаше топло, озарен од својата генијална замисла. А не како ние во Хрватска. Постојано палиме и повторно градиме. Бришеме и пишуваме. На крајот веќе не знаеме кои сме. Трагично. Јакша, го прашав, се сеќаваш ли каде ја носеше твојата унгарска пријателка на вечера? Тоа го разлути. Овде сме дојдени за заеднички да заборавиме дека што било се случило, иако сто пати рече дека всушност ништо не се случило. Но, ако тоа би ми помогнало, ќе ми го покаже местото. Не е ништо особено.
Во предвечерието почна да дува студен северен ветар од правец на реката. Одевме со чекор кој ми се чинеше пребрз за туристичко разгледување на градот. Освен последниот трамвај на Москва Тер, не постоеше посебна географска цел на која моравме да стигнеме. Неколку пати ги сменивме страните на реката. Минувајќи во трамвај преку Дунав, додека светлата на мостовите тивко се кршеа врз водената површина, ја откривме вистинската цел на унгарската престолнина – градот е граден по мерка на кралевите, а не на човекот. Низ Будимпешта не се пешачи. Големината на човечкиот чекор е премала за да се согледа идејата врз која кралството почива. Луѓето не можат да си помогнат што се по природа кратковидни, рече Јакша. Нашите ситни тела го разводнуваат митот за постанокот и митот за траењето. Робови сме на претесна перспектива. Во Буда заглавивме пиејќи Биковска крв во нашиот стар бар во кој доаѓавме пред три години. На масата помеѓу нас стоеше чинија со солени кифлички прекриени со проѕирна фолија. Кога од виното му се отвори апетит, Јакша посегна по чинијата. Му забранив. Минатиот пат нè насамарија боговски наплатувајќи ни го обичниот залак леб. Смеевме да се сеќаваме на сè што се случило пред три години. Само не на Река и на ресторанот во кој јаделе одличен домашен paprikás csirke. Тој остана од другата страна, во Пешта, и Јакша ме уверуваше дека сме преуморни и препијани за сега да го најдеме. Вечеравме во едно идиотски скапо место за туристи, веднаш покрај омилениот бар, зашто целта ни беше да заборавиме.

2018-08-21T17:21:32+00:00 мај 1st, 2005|Categories: Проза, Литература, Блесок бр. 42|