ПИСМА ОД ЈУГ – СЕНКАТА НА СМОКВИНИОТ ЛИСТ

/, Литература, Блесок бр. 129/ПИСМА ОД ЈУГ – СЕНКАТА НА СМОКВИНИОТ ЛИСТ

ПИСМА ОД ЈУГ – СЕНКАТА НА СМОКВИНИОТ ЛИСТ

Четворица градежни работници го сечеа нејзиниот корен. За да можат да го извлечат, им требаше помош уште од двајца. Беше огромен ризом, наликуваше на човечки мозок. Коренот од старата смоква од мојата авлија тежеше над стотина килограми. Беше огромен мозок изваден од черепот на едно мостарско маало. Кога го видов помислив дека смоквата од мојата авлија е матица на сите смокви од овој дел на Mедитеранот. Ја замислував како убиена кралица која управува со сите други смокви распостилајќи го својот корен на стотици метри околу. Смоквата има луд корен и тешко е да се замисли до каде одат нејзините жилави пипала. Ние ги исековме, моравме, немаше друго чаре, дрвото ќе ги подриеше неколкуте околни ѕидови, а ниту ние ниту нашите соседи не сакавме куќите, поради една стара смоква, одеднаш да се најдат припиени една до друга зашто коренот на дрвото ги подри потпорните ѕидови на нашите куќи. На мајка ми секако ѝ требаа цепаници, па баш добро ѝ дојдоа за нејзината замисла.

Живеам во типично маало. Куќите се збиени една до друга. Меѓу нив главно има мали авлии и мали бавчи. Нема никакви урбанистички решенија, но маалата имаат некаква посебна логика. Главно се на нерамен терен што го одредува обликот на парцелите на самите куќи. На почетокот куќите беа од јакиот херцеговски камен. Со време некои од камените куќи беа заменети со нови, ама и тие имаат нерамни ѕидови и се неправилни по облик зашто нужно го следат обликот на теренот врз кој се изградени. Во светот на маалото јас сум привилегиран зашто зад мојата куќа се наоѓа малечка градина. Всушност, се работи за три стапки земја, па е многу претенциозно да се нарече просторот градина, ама по мојата замисла и умовите на повеќето луѓе пораснати во маалата, градина е збор што ги означува тие збиени простори сместени меѓу каменот и бетонот што луѓето се обидуваат да ги оживеат со мирисливите ползечки ружи, нане, неколку стракови блитва и понекогаш, ама само понекогаш, ако просторот тоа го дозволува и со некакво дрво, обично калинка, мандарина или смоква. Во тој чуден поредок на маалото се сместила и малку природа.

Мојот град е речиси целосно разорен во војната која се водеше во Босна и Херцеговина на почетокот на деведесеттите години од минатиот век. Се обновува бавно, речиси без желба, како политичките моќници што владеат на овој простор да сакаат што подолго да го задржат потсетникот на целиот ужас што нè прегази. Ужасот е погоден за политички манипулации, но сето тоа овде не е битно. Градот е разорен. Сè уште во центарот на Мостар стојат урнатини. Човекот со својата деконструктивност рушеше што некој друг човек пред него градел. Тоа се двата принципа што се судираат во секое човечко битие. Тоа веројатно на сите ни е јасно. Ама пишувам за смоквата. Пишувам за нејзината сила. Со години ги набљудувам костурите на зградите додека одам по улиците на Мостар. Една од работите што ја гледам е секако како природата многу лесно во себе ги шмука остатоците од човечкото дејствување. На пример, гледам во смоквата што ги рони остатоците од камените ѕидови од една градба во средишниот дел од улицата што некогаш се викаше Булевар на народната револуција.

Илјадници години веќе човекот го краде просторот од природата, а јас со свои очи сведочам за нејзината сила и тоа среде град. Затоа човекот нужно се бори со природата, ја совладува и ја скротува и тоа е всушност човечката природа. Борбата не е проблем, таа е составен дел од природата, од универзумот. Проблемот на човекот е целосното „одродување“ од природата, заборавањето, занемарувањето на нејзините принципи. Тоа е вообразеното на човечката раса, крајно арогантното. Ситното битие човек што се замислил дека има Божја сила. И тоа е сигурно една од причините, воопштено да кажам, на изгубеноста на современиот човек. Да го напуштеа луѓето овој град за кој пишувам во овие редови, или кој било друг, по некоја разорна војна би ѝ требало само неколку децении на природата тој простор повторно да го заземе, да си го врати во своја сопственост. Силниот и жилав корен на смоквата кој се разгранува како змиски јазици и како вода проаѓа низ ѕидовите и на крај би го срушило сето тоа што останало зад човекот. Би се задржал некој ѕид но и тој вклопен во околината. Ако некој би посведочил за постоењето на тој ѕид, би го гледал како потсетник на некоја древна цивилизација. Да го напуштеа Мостар сите луѓе по последната војна тој, во некоја не толку далечна иднина, би бил ист како некое археолошко наоѓалиште. Градот би го изеле жилавите херцеговски билки. Дивите ружи, шипки, кисело дрво/пајасен и најжилавото дрво од сите – смоквата би го проголтале градот исто како и човечкиот „прогрес“ што ја гнете природата. Во сончевите денови сенката од смоквиниот лист ги прекрива руините исто како смоквиниот лист, како најдревен предмет за облекување во човечката митологија што ги покрива срамните места. Не е ли всушност потсетник на човечката деструкција најсрамното можно место, всушност она единственото што треба да се прикрие?

АвторМарко Томаш
ПреводКалина Б. Исаковска
ПреводЗорица Теофилова
2019-12-27T12:00:04+00:00 декември 18th, 2019|Categories: Есеи, Литература, Блесок бр. 129|