Сите свршувачки на тетка Љуба

/, Литература, Блесок бр. 35/Сите свршувачки на тетка Љуба

Сите свршувачки на тетка Љуба

„Таква плетка немам видено“, рече татко ѝ. „Ги знам сите џемпери што ги имаш плетено, но таква не сум видел.“
Иако не го креваше погледот од црвениот конец што се провираше низ иглите, тетка Љуба знаеше дека татко ѝ е легнат на грб и дека подлактицата од десната рака ја има пикнато под темето за да може полесно да го шета поггледот по таванските штици.
„И во плетки почна да се разбираш“, му се потсмеваше тетка Љуба. „Мислев оти не ти е грижа за нив.“
„За плетките знам повеќе одошто бабите“, се обиде да се пошегува седнувајќи на креветот. А потоа стана. Таа се сети како поминува по нејзиното теме студот од неговата сенка, иако сонцето не влегуваше во собата поради богатото зеленило на лозата. Но тоа потраја само еден момент, зашто зачас дедо Моне се здаде на тремот. Како сениште. Неговата побелена глава прошета токму под саксиите со расцутени шеќерчиња што беа наредени во камарата на ѕидот спроти нејзиниот прозорец.
Над собата на тетка Љуба, на катот, живее Марија. Малечката розова Марија. Мошне слатка и мошне кревка. И нејзиниот маж, капетанот Бодо. Пред малку, додека слегуваше по скалите, господин Бодо се обидуваше да ја запее мелодијата што почна да ја потпевнува уште утринава, во истиот момент кога се разбуди. Всушност, неговата малечка, розова Марија тврди дека господин Бодо својот утрински концерт го почнува уште пред да ги отвори очите. „Мелодиите како да ноќеваат на врвот од неговиот јазик. И штом ќе ја отвори устата, излетуваат како птици“, вели Марија, но тетка Љуба не може да сфати дали таа се жали или пак сака да ја истакне ведрината и животната радост на нејзиниот маж.
Инаку, пеењето на господин Бодо е од посебен вид и може слободно да се нарече необично. Тоа е еден вид свиркање низ заби, при што мелодијата одвај успева да се провлече низ набабрените и малце стегнати усни, што при испуштањето на звукот потреперуваат. Изгледа господин Бодо не може да си замисли пеење во кое барем со некој елемент не се присутни некои од карактеристиките на нежните инструменти, например флејтата.
Денес, кога слезе во тремот, господин Бодо учтиво ѝ се насмевна на тетка Љуба. „Добро утро, госпојце Љубо“, рече господин Бодо и војнички поздрави. Секогаш кога одеше на бунарот да се мие, господин Бодо слегуваше по скалите гологлав, но и покрај тоа козируваше.
Тетка Љуба ја сврти кон него искривената глава, чудно посадена на долгиот врат, го остави за момент плетењето и го премести погледот на другиот прозорец од каде можеше убаво да следи како капетанот ја слекува фанелата и како ја обесува на една скршена ветка. Потоа прстите од едната рака ги забуца во руното на градите, а со другата внимателно го спушташе во бунарот јажето со кофата.
Тогаш наиде кај бунарот и татко ѝ, со сорот во рака. Сигурно сака да го остри од мекиот камен, помисли тетка Љуба. Се готви за на лозје. Ќе ги сече џбуновите. Ќе ги плаши зелените гуштери.
Тетка Љуба слушна како над нејзината глава скрцна вратата и веднаш знаеше оти е тоа Марија. Изгледа стоеше неодлучна неколку моменти на прагот на балконот, а потоа со влечките прошета по него и повторно сè се смири. Сигурно се налактила на оградата од леано железо, помисли тетка Љуба и во мислите можеше убаво да види како по меката кожа на Марија се нафаќаат благите зраци на раното сонце. Додека стои така недорасонета и насмевната, сигурно со љубопитство го шета својот поглед по улицата што слегува од чешмата кон Камениот мост. Зад реката се касарните и полигоните, а уште потаму голите и сиви ридови што се топат во тенка измаглина. По улицата „23. пешачки полк“ или, поточно, по калдрмата што истечува меѓу двете редици светло варосани куќарки веќе топотат потковиците на мазни светнати коњи. Тетка Љуба повторно престана да плете. Се вслуша во тој татнеж што пред малку одвај втасуваше до нејзината соба, а сега наеднаш го исполни сиот простор околу неа. Можеше уште веднаш да си ги замисли огромните движни потсечени опашки, многу слични на молерски четки, а потоа истрча на прозорецот што беше свртен кон улицата и долго гледаше во разиграните животни набрекнати од сила.
Капетанот Бодо набрзина си ја запетла офицерската блуза, а потоа се врати во тремот спроти прозорецот на тетка Љуба и овде стрпливо чекаше Марија да му ја симне шапката.
Секое утро, кога разиграните коњи ќе втасаа во улицата „23. пешачки полк“, срцето на тетка Љуба се исполнуваше со тага. Којзнае зошто, но токму тогаш си ги спомнуваше сите свршеници што си заминаа или што одјаваа од нејзиниот живот удолу кон касарните.
Господи слатки! Како само врват годините. Ќе исплете две поли. Ќе исплете уште две. Потоа ракавите ќе ги исплете, ќе ги зашие, и – гледаш веќе се смрачило, се разденило. Понекогаш ѝ се чинеше оти така и векови одлетале.
Прв свршеник на тетка Љуба беше наредникот Раде Потоа дојде поштенскиот чиновник Влада Савиќ. Влада Савиќ, за да се ожени за тетка Љуба, ја побара куќата за мираз. Се разбира, покрај куќата побара и малку готовина.
А наредникот Раде беше уште понескромен. Што ли сè не побара тој?
Бараше многу, но ништо не доби. Ова беше и причина Раде да ја раскине свршувачката со тетка Љуба. ја остави неа и прекуноќ се сврши со малата Зинка, девојка од офицерската менза. Тетка Љуба рече „Ако, така и му требаше! Ја зеде онаа што барем на половина менза ѝ служи само за појадок“.
Тетка Љуба го памтеше утрото кога Раде ѝ соопшти дека си заминува. „Слезе по скалите толку збркан што мене веднаш сè ми беше јасно“, раскажуваше подоцна трудејќи се да го открие во случкава комичното, всушност она што најмногу нанесува болка. „Господи, на таков шутрак му заприлега додека се потпираше на прстите од левата нога. Сè нешто се моташе, се пресвиткуваше околу таа своја нога. Или поточно, како да гасеше догорче со прстите од лакуваниот чевел, така некако изгледаше, а притоа се плашеше да ме погледне в очи.“
„Заради миразот си одиш или заради мене?“ прашала тетка Љуба.
„Тоа го расправивме вчера“, смогнал сили да ѝ одговори Раде, давајќи ѝ сепак на знаење оти разговорот меѓу нив е завршен доколку таа нема нов предлог и дека останува само да се поздрават.
„А сигурно очекуваше дека ќе попуштам и дека ќе ги прифатам неговите уцени. Еее, ќе се случи тоа на куково лето, си мислев јас и само чекав да го крене погледот. Но тој ниту погледна, ниту праша. Толку беше збунет.“
Тетка Љуба сето ова време стоела на прагот. Свикнала наредникот Раде да ја бакнува в образ пред да тргне на редовниот утрински егзерцир. Таа ќе му го подадела лицето, а тој ќе ја бакнел. Тоа утро таа стоела на вратата без ништо да преземе. А во себе посакувала наредникот Раде сепак да посегне да ја бакне иако си заминувал засекогаш. Така можеби полесно ќе ја поднела својата прва разделба.
Кога заминал Влада Савиќ, поштанскиот чиновник, тој ѝ ја оставил само својата визит-карта. Татко ѝ на тетка Љуба, дедо Моне, во еден момент наумил да ја наплати од него киријата, ако треба и по судски пат; (и Влада Савиќ, како и наредникот Раде беше нивни потстанар); а тоа посакал да го стори само затоа што Влада Савиќ си заминал среде месецот, без никаква најава, а притоа не платил и за изминатиот месец. Но тетка Љуба не дозволила никакво судење. Таа му рекла на татка си дека наклонетоста не се купува. Но дека исто така нема желба да ги наплатува своите заблуди. Господи, сето тоа го изговорила толку разборито, што татко ѝ воопшто не ѝ противречел.
Веднаш по заминувањето на Влада Савиќ тетка Љуба побара од дедо Моне да ѝ купи машина за плетење. Таа отворено нагласи дека само зафаќањето со сериозна работа може да нè ослободи од неприликите што животот сака да ни ги подметне, и дека тој, како татко, е должен да ѝ помогне да ја оствари оваа своја намера.
И навистина, откако ја купија машината, нејзе како да ѝ стана полесно. Заработуваше. Стана свој човек. Сега и луѓето влегуваа во нејзиниот живот сосем поинаку. Ги примаше без стеснување, и расудуваше за нив на ист начин како што тие расудуваа за неа.
На пример, поручникот Харалампие. Поручникот Харалампие тетка Љуба го истера од куќата и од своето срце покажувајќи му ја со прст портата кога узна оти редовно ја посетувал јавната куќа на Кубреви, што се наоѓаше на свијокот кој Градскиот саат. Попусто поручникот Харалампие се повикуваше на својата офицерска чест и на фактот дека само еднаш ја посетил споменатата кафеана.
„Не е тоа кафеана, туку јавна куќа“, настојуваше непомирливо тетка Љуба.
„Кафеана е, душичке. Чесен офицерски збор!“ тврдеше неуверливо поручникот Харалампие, и самиот веќе уверен дека не може да го скрши решението на тетка Љуба.
Од сите тие разделби само една вистински ја памети. Беше тоа кога си замина Југ. Југ свиреше во оркестарот на „23. пешачки полк“. Свиреше флејта. Имаше многу убави раце, со долги негувани прсти. И мустаќи, како крила од ластовици. Зборуваше со шепотење. Тетка Љуба вистински умираше кога ѝ шепотеше Југ.
Југ замина еден понеделник заедно со оркестарот на „23. пешачки полк“. Замина и никогаш не побара и таа да му се придружи. навистина, ѝ пишуваше прекрасни писма со својот раскошен ракопис. Навестуваше некои скорешни промени што сигурно ќе го довеле во положба да може послободно да ја планира својата иднина и иднината на тетка Љуба, се извинуваше за својата несреденост, а често од неговите писма бликаа тешки самообвинувања од кои тетка Љуба речиси по правило никогаш не беше во состојба да извлече некаков заклучок.
Само еднаш, можеби во момент на решителност, а можеби и во момент на очај, тетка Љуба му одговори дека на неговите писма им недостига сочувство, дека тие непотребно ги комплицираат нивните односи, и дека тоа самоизмачување никаде не води. Потоа, таа пишуваше дека на луѓето им се потребни јасни и прецизни зборови, па и тогаш кога е во прашање љубовта, и дека љубовта не е залог за задолжително себеиспитување и самонакажување, и дека затоа се чувствува задолжена да бара поинакво однесување, и дека смета оти нејзиното инсистирање на таков однос е најмалата жртва што ја бара од него.
Потоа тетка Љуба го чекаше одговорот. Таа убаво запамети дека токму во петокот, на седми септември го имаше напишано писмото и дека Југ сигурно го прочитал во неделата. Потоа, според нејзината сметка произлегуваше дека одговорот, ако Југ воопшто се нафатил да ѝ одговори, требаше да пристигне во вторник, в среда или најдоцна в четврток. А кога помина и петокот, четиринаесетти септември, а одговорот сè уште не втаса, тетка Љуба трипати излезе и на улица. (Тоа порано никогаш не го правеше.) Еднаш дури и го праша поштарот каква е веројатноста да се изгуби едно писмо. „Никаква!“ отсече безмилосно Цане Трефот и ги закопа сите нејзини надежи.

2018-08-21T17:21:38+00:00 април 1st, 2004|Categories: Проза, Литература, Блесок бр. 35|