Слепиот човек, стар пријател на жена ми, требаше да преспие кај нас. Жена му умрела. Затоа беше на посета кај роднините на својата мртва жена во Конектикат. На жена ми ѝ се јави од кај родителите на жена му. Се договорија. Ќе дојде со воз, пет саати пат, а жена ми ќе го чека на станицата. Таа не го видела откако работела за него, во Сиетл, едно лето пред десет години. Но таа и слепиот останале во контакт. Си снимаа ленти и си ги праќаа еден на друг. Не ѝ се радував на неговата посета. Не го познавав. А тоа што беше слеп ми пречеше. Мојата слика за слепилото потекнуваше од филмовите. Во филмовите, слепите се движеа бавно и никогаш не се смееја. Понекогаш ги водеа кучиња-водичи. Не му се радував на слепиот во мојата куќа.
Тоа лето во Сиетл нејзе ѝ требала работа. Немала пари. Човекот со кого требало да се омажи на крајот на летото бил во школата за обука на офицери. Ни тој немал пари. Но таа го сакала типот, и тој ја сакал неа, итн. Видела нешто во весник: се бара помош – Читање на слеп човек, и телефонски број. Се јавила и отишла таму, веднаш ја вработил. Работела за тој слеп човек целото лето. Му читала студии на случаи, извештаи, такви работи. Му помогнала да ја среди својата канцеларија во обласниот оддел на социјалното. Станале добри пријатели, жена ми и слепиот човек. Како ги знам овие работи? Таа ми ги кажа. А ми кажа уште нешто. На нејзиниот последен ден на работа, слепиот ја прашал дали смее да ѝ го допре лицето. Таа се согласила. Ми рече дека со прстите го допрел секој дел на нејзиното лице, носот – дури и вратот! Тоа никогаш нема да го заборави. Дури се обидела да напише и песна за тоа. Постојано се обидуваше да напише песна. Пишуваше по една или две песни секоја година, обично откако ќе ѝ се случеше нешто навистина важно.
Кога почнавме да излегуваме, ми ја покажа песната. Во неа, се сеќаваше на неговите прсти и начинот на кој се движеле по нејзиното лице. Во песната, кажуваше за тоа што го осетила во тој миг, што ѝ минало низ главата кога слепиот ѝ го допрел носот, потоа усните. Се сеќавам дека песната не ми се допадна којзнае колку. Нормално, тоа не ѝ го кажав. Можеби едноставно не се разбирам во поезија. Признавам дека поезијата не е првото нешто по кое посегнувам кога земам нешто за читање.
Како и да е, човекот со кого пред тоа била, идниот офицер, тој ѝ бил љубениот од детството. Добро. Велам дека на крајот од летото го оставила слепиот да мине со дланките врз нејзиното лице, се збогувала со него, се омажила со оној од детството итн., кој станал офицер, и се отселила од Сиетл. Но таа и слепиот останале во контакт. Таа му се јавила после една година или така нешто, од некоја воздушна база во Алабама. Сакала да зборува. Зборувале. Тој ја замолил да му прати лента и да му раскаже за својот живот. Таа тоа и го сторила. Му пратила лента. На неа, му кажала на слепиот за својот сопруг и за нивниот заеднички живот во војска. Му кажала на слепиот дека го сака својот маж, но дека не ѝ се допаѓа каде живеат и дека не ѝ се допаѓа што тој е дел од воено-индустриската машина. Му кажала на слепиот дека напишала песна и дека тој е во неа. Му кажала дека пишува песна за тоа како е да се биде жена на воздухопловен офицер. Песната уште не ја завршила. Уште ја пишувала. Слепиот снимил лента. Лентата ѝ ја пратил. Таа снимила лента. Тоа траело со години. Офицерот на мојата жена бил преместуван од база во база. Таа му праќала ленти од Муди, МекГваер, МекКонел, и конечно од Тревис, крај Сакраменто, каде што една ноќ се почувствувала осамена и отсечена од луѓето кои постојано ги губела во тој преселнички живот. Осетила дека не може да направи ни чекор понатаму. Станала и ги голтнала сите апчиња и капсули од медицинското шкафче и ги залила со шише џин. Потоа влегла во када со топла вода и се онесвестила.
Но наместо да умре, ѝ се слошило. Повратила. Нејзиниот офицер – зошто би имал име? тој ѝ бил љубениот од детството, и што сакам уште? – дошол дома од некаде, ја нашол, и повикал брза помош. По некое време, таа сето тоа го снимила на лента и лентата му ја пратила на слепиот. Во текот на годините, сешто снимила на ленти и му ги праќала ептен брзо. Освен пишувањето песна секоја година, мислам дека тоа ѝ била главната занимација. На една лента, му кажала на слепиот дека решила некое време да живее одвоено од својот офицер. На друга лента, му кажала за разводот. Јас и таа почнавме да излегуваме, и нормално дека му кажала на слепиот за тоа. Му кажувала сè, или барем така ми се чинеше. Еднаш ме праша дали би сакал да чујам една од најновите ленти од слепиот човек. Тоа беше пред една година. И јас сум бил на лентата, ми рече. Па, реков, добро, ќе ја чујам. Спремив пијачки и седнавме во дневната. Се наместивме да слушаме. Прво таа ја стави лентата во плеерот и намести неколку копчиња. Потоа ја пушти. Лентата чкрипна и некој почна гласно да зборува. Таа ја намали гласноста. По неколку минути безопасно дрдорење, си го слушнав името од устата на тој странец, тој слеп човек кого не го ни познавав! А потоа ова: „Од сè што ми кажа за него, можам само да заклучам –“. Но нè прекинаа, чукање на вратата, нешто, и не ѝ се вративме на лентата. Може и подобро така. Слушнав сè што сакав.
Сега истиот тој слеп човек доаѓаше да преспие во мојата куќа.
„Може да го однесам на куглање“, ѝ реков на жена ми. Таа беше во кујната и правеше пекарски компир. Го спушти ножот кој го држеше и се сврте.
„Ако ме сакаш“, ми рече, „можеш ова да го направиш за мене. Ако не ме сакаш, добро. Но ако ти имаше пријател, било каков пријател, и тој да ни дојдеше на гости, јас ќе се погрижев да му биде удобно“. Ги избриша рацете со крпата за садови.
„Немам ниеден слеп пријател“, реков.
„Ти немаш пријатели“, рече таа. „И точка. Па“, рече, „да му се сневиди, жена му само што умрела! Не го разбираш ли тоа? Човекот останал без жена!“.
Не одговорив. Малку ми имаше кажано за жената на слепиот. Нејзиното име било Бјула. Бјула! Тоа е име за обоена жена.
„Дали жена му била Црнчиште?“, прашав.
„Ти нормален ли си?“ рече жена ми. „Да не си се мрднал?“. Зеде еден компир. Видов како паѓа на подот, потоа се стркала под шпоретот. „Што ти е тебе?“, рече таа. „Пијан ли си?“.
„Само прашав“, реков јас.
Веднаш потоа жена ми кажа повеќе работи отколку што сакав да знам. Си спремив пијачка и седнав на кујнската маса да слушам. Парчињата од приказната почнаа да се местат.
Бјула почнала да работи за слепиот летото кога жена ми престанала да работи за него. Набргу Бјула и слепиот човек се венчале во црква. Тоа била мала свадба – кој воопшто и би сакал да оди на таква свадба? – само тие двајцата, плус свештеникот и неговата жена. Но тоа сеедно била свадба во црква. Така сакала Бјула, рекол тој. Но дури и тогаш Бјула сигурно го носела ракот во своето тело. Откако биле неразделни осум години – збор на жена ми, неразделни – здравјето на Бјула нагло се влошило. Умрела во болничка соба во Сиетл, слепиот човек седел крај нејзиниот кревет и ја држел за рака. Се земале, живееле и работеле заедно, спиеле заедно – имале секс, секако – и потоа слепиот морал да ја закопа. Сето тоа без воопшто да види како изгледала неговата проклета жена. Тоа не можев да го разберам. Слушајќи го ова, ми падна малку жал за слепиот. А потоа се фатив како мислам колку никаков живот живеела таа жена. Замисли си жена која никогаш не може да се види себе како што ја гледаат очите на саканиот. Жена која тера ден за ден и никогаш не прима ни најмал комплимент од љубениот. Жена чиј маж никогаш не може да го прочита изразот на нејзиното лице, мака или нешто подобро. Некоја која може да се шминка или не – за него нема разлика. Можела, ако сакала, да има зелена сенка околу едното око, игла во ноздрата, жолти чорапи и лилави чевли, нема врска. А потоа да умре, со раката на слепиот во својата, од неговите слепи очи течат солзи – сега си замислувам – нејзината последна мисла можеби е: дека тој никогаш и не ја видел како изгледа, и веќе го фаќа возот кон гробот. Роберт останал со мала осигурителна полиса и половина од мексиканска пара од дваесет пезоси. Другата половина отишла со неа во сандакот. Патетично.
Кога дојде времето, жена ми отиде до депото да го собере. Немав што да правам освен да чекам – нормално, него го кривев за тоа – пиев пијачка и гледав ТВ кога слушнав како колата се паркира. Станав од софата со пијачката и отидов да погледнам низ прозорот.
Видов како жена ми се смее додека ја паркира колата. Ја видов како излегува од колата и ја затвора вратата. Сè уште се смешкаше. Баш блесаво. Отиде од другата страна на колата каде што слепиот веќе почнуваше да излегува. Овој слеп човек, пази сега, имаше цела брада! Брада на лицето на слепец! Премногу, ти викам. Слепиот посегна на задното седиште и извлече куфер. Жена ми го фати за рака, ја затвори вратата, и, постојано зборувајќи, го поведе по патеката и потоа по скалите на предниот трем. Го исклучив ТВ-то. Ја испив пијачката, ја исплакнав чашата, си ги избришав рацете. Тие стигнаа до вратата.
Жена ми рече, „Да те запознам со Роберт. Роберт, ова е маж ми. Сè сум ти кажала за него“. Таа светеше. Го држеше слепиот човек за ракавот од капутот.
Слепиот го спушти куферот и ја пружи раката.
Ја зедов. Ја стисна силно, ја задржа, и ја пушти.
„Ми се чини дека веќе сме се сретнале“, грмна тој.
„Исто“, реков јас. Не знаев што друго да кажам. Потоа реков, „Добредојде. Многу сум чул за тебе“. Потоа почнавме да движиме, мала група, од тремот накај дневната, жена ми го водеше за рака. Си го носеше куферот во другата. Жена ми кажуваше работи како, „На твое лево овде, Роберт. Така. Сега пази, тука има стол. Така. Седни овде. Ова е софата. Софава ја купивме пред две недели“.
Почнав да кажувам нешто за старата софа. Ја сакав старата софа. Но не реков ништо. Потоа сакав да кажам нешто друго, онака, за живописното возење крај Хадсон. Како кога одиш во Њу Јорк, треба да седнеш на десната страна од возот, а кога се враќаш од Њу Јорк, на левата страна.
„Добро ли патуваше?“, реков. „На која страна од возот седеше?“.
„Какво прашање, на која страна!“ рече жена ми. „Што е важно на која страна?“, рече.
„Само прашав“, реков јас.
„На десната страна“, рече слепиот. „Не се имав возено со воз скоро четириесет години. Од дете. Со моите. Ептен одамна. Скоро имав заборавено како е. Сега имам слана врз брадата“, рече тој. „Така барем ми викаат. Дали изгледам достоинствено, драга моја?“ ѝ рече слепиот на жена ми.
„Изгледаш достоинствено, Роберт“, рече таа. „Роберт“, рече таа. „Роберт, многу се радувам што те гледам“.
Жена ми конечно ги тргна очите од слепиот и ме погледна мене. Имав впечаток дека не ѝ се допаѓа што гледа. Слегнав со рамениците.
Никогаш не сум сретнал, ниту сум запознал лично, некој кој е слеп. Овој слеп човек беше во доцни четириесетти, крупен, проќелав со клапнати раменици, ко на нив да носи голем товар. Носеше кафени чорапи, кафени кондури, светло-кафена кошула, кравата, спортско палто. Пицнат. А ја имаше и тоа брадата. Но не користеше стап и не носеше темни очила. Секогаш мислев дека темните очила ги има секој слепец. Всушност, јас сакав да ги има. На прв поглед, неговите очи изгледаа како сечии други. Но ако се загледаше од блиску, беа некако поинакви. Премногу бело во зениците, како прво, а очите како да се движеа во дупките без негово знаење или без да може да ги сопре. Заебано. Додека зјапав во неговото лице, видов како левото око му се врти кон носот, додека другото се труди да се задржи на место. Но само се трудеше, зашто окото беше откачено без тој да знае или сака.
Реков, „Да ти сипам пијачка. Што сакаш? Имаме по малку од сè. Се опуштаме“.
„Батка, јас сум по скочот“, рече тој прилично брзо со тој негов силен глас.
„Добро“, реков јас. Батка! „Сигурно. Знаев“.
Со прстите си го допре куферот, кој седеше крај софата. Си пазеше на стварите. Не го кривев за тоа.
„Ќе ти го однесам тоа во собата“, рече жена ми.
„Не, нема потреба“, рече гласно слепиот. „Ќе го качам кога ќе се качам“.
„Малку вода во скочот?“, реков.
„Многу малку“, рече тој.
„Знаев“, реков јас.
Тој рече, „Само капка. Ирскион глумец, Бери Фицџералд? Јас сум ко тој тип. Кога пијам вода, рекол Фицџералд, пијам вода. Кога пијам виски, пијам виски“. Жена ми се насмеа. Слепиот си ја стави раката под брадата. Полека ја крена брадата и ја пушти да падне.
Ги спремив пијачките, три големи чаши скоч со капка во да во секоја. Потоа се раскомотивме и зборувавме за патувањата на Роберт. Прво долгиот лет од Западниот брег до Конектикат, тоа го поминавме. Потоа од Конектикат до овде со воз. Испивме уште по една додека го одевме тој дел од патот.
Се сетив дека некаде имам прочитано дека слепите не пушат зашто, се претпоставуваше, не можат да го видат чадот кој го испуштаат. Мислев дека знам толку и само толку за слепите. Но овој слеп човек ја испуши цигарата до филтер и запали нова. Слепиот го наполни пепелникот и жена ми го испразни.
Кога седнавме да вечераме, испивме уште по една пијачка. Жена ми ја натрупа чинијата на Роберт со коцкест стек, пекарски компир, грашок. Јас му намачкав путер на две парчиња леб. Реков, „Еве леб и путер“. Голтнав малку од мојата пијачка. „Ајде сега да се помолиме“, реков, и слепиот ја наведна главата. Жена ми ме погледна со зината уста. „Се молиме телефонот да не заѕвони и храната да не се олади“, реков.
Наваливме. Изедовме сè што имаше за јадење на масата. Јадевме ко да ни е последно. Не зборевме. Јадевме. М’скавме. Ја смачкавме масата. Јадевме без заебанција. Слепиот веднаш си ја лоцираше храната, точно знаеше што му е каде во чинијата. Одушевено гледав како го работи месото со ножот и виљушката. Сечеше две парчиња месо, со виљушката го ставаше во уста, а потоа навалуваше на компирот, па на грашокот, па залапуваше од лебот со путер и јадеше. Залеваше со големи голтки млеко. А изгледаше дека не му пречи да се послужи и со прстите, од време на време.
Слистивме сè, заедно со половина пита од јагоди.
Неколку мига, седевме како сепнати. Пот ни избиваше по лицата. Конечно, станавме од масата и ги оставивме валканите чинии. Не се осврнавме. Се одвлечкавме во дневната и пак потонавме во своите места. Роберт и жена ми седнаа на софата. Јас во големата фотелја. Испивме уште две-три пијачки додека тие зборуваа за главните нешта низ кои поминале во последните десет години. Јас главно слушав. Од време на време им се придружував. Не сакав тој да помисли дека сум излегол од собата, а таа да помисли дека се чувствувам запоставен. Зборуваа за работи кои на нив им се случиле – на нив! – во последните десет години. Попусто чекав да си го слушнам името од слатката уста на жена ми: „А потоа мојот драг маж влезе во мојот живот“ – нешто такво. Но ништо такво не чув. Повеќе се збореше за Роберт. Роберт направил по малку од сè, се чинеше, класичен слеп фраер способен за сè. Но најпосле тој и жена му работеле дистрибуција за Амвеј, од што, сфатив, заработувале за живот, каков-таков. Слепиот, исто така, беше и радио аматер. Со својот силен глас зборуваше за разговорите кои ги водел со ортаците од Гуам, на Филипини, на Алјаска, па дури и на Тахити. Рече дека би сретнал многу пријатели ако некогаш посака да ги посети тие места. Од време на време, го вртеше своето слепо лице кон мене, ја ставаше раката под брадата, нешто ме прашуваше. Колку долго сум на сегашната работа? (Три години.) Дали работата ми се допаѓа? (Не.) Дали ќе останам на таа работа? (Имам ли опции?) Конечно, кога мислев дека почнува да се заморува, станав и го вклучив ТВ-то.
Жена ми ме погледна со лутина. Ми се чинеше ќе пукне. Потоа го погледна слепиот и рече, „Роберт, имаш ли ТВ?“.
Слепиот рече, „Драга моја, имам два. Имам еден во боја и еден црно-бел, целиот раскантан. Смешно е, но кога палам ТВ, а секогаш го палам, го палам оној во боја. Смешно е, нели?“.
Не знаев што да кажам на тоа. Немав апсолутно ништо да кажам на тоа. Немав мислење. Затоа гледав вести и се обидував да слушнам што вели спикерот.
„Ова е ТВ во боја“, рече слепиот. „Не прашувајте како, ама знам“.
„Го зедовме скоро“, реков јас.
Слепиот си пивна од пијачката. Си ја крена брадата, ја помириса, и ја пушти да падне. Се навали нанапред. Си го намести пепелникот на масичето, па запалката до цигарите. Се навали на софата и ги скрсти нозете во глуждовите.
Жена ми си ја покри устата, потоа зевна. Се истегна. Рече, „Мислам дека ќе се качам горе и ќе се пресоблечам. Мислам дека ќе облечам нешто друго. Роберт, ти раскомоти се“, рече таа.
„Комотно ми е“, рече слепиот.
„Сакам да ти е удобно во куќава“, рече таа.
„Удобно ми е“, рече слепиот.
Откако таа излезе од собата, тој и јас ја слушавме временската прогноза и спортските резултати. До тогаш, неа веќе толку долго ја немаше што не знаев дали ќе се врати. Мислев дека може си легнала. Посакав да се врати долу. Не сакав да бидам сам со слепиот човек. Го прашав дали сака уште една пијачка, а тој рече секако. Потоа го прашав дали сака да пуши трева со мене. Реков дека неодамна сум свиткал. Немав свиткано џоинти, но планирав тоа да го направам во два потези.
„Ќе пробам малку со тебе“, рече тој.
„Него како“, реков јас. „Тоа е права ствар“.
Ги донесов пијачките и седнав до него на софата. Потоа ни свиткав два дебели. Го запалив едниот и му го подадов. Го доближив до неговите прсти. Тој го зеде и повлече.
„Држи го најдолго што можеш“, реков јас. Гледав дека не знае како.
Жена ми се врати долу облечена во својата розова наметка и розови влечки.
„Што мириса така“, рече.
„Се решивме за малку канабис“, реков јас.
Жена ми ме погледна дивјачки. Потоа погледна во слепиот и рече, „Роберт, не знаев дека дуваш“.
Тој рече, „Сега дувам, драга моја. Има првпат за сè. Но уште ништо не чувствувам“.
„Оваа е прилично мека“, реков јас. „Фина е. Ова е трева со која можеш да мислиш“, реков. „Не те збудалува“.
„Ретко што ме збудалува, батка“, рече тој и се насмеа.
Жена ми седна на софата меѓу мене и слепиот. Ѝ го подадов џоинтот. Го зеде и повлече и ми го врати. „Каде води ова?“, рече таа. Потоа рече, „Не би требало ова да го пушам. И вака ми се склопуваат очите. Вечерата ме уби. Не требаше толку да јадам“.
„Тоа е од питата со јагоди“, рече слепиот. „Тоа нè уби“, рече тој, и се насмеа со својата гласна насмевка. Потоа заниша со главата.
„Има уште од питата“, реков јас.
„Сакаш ли уште малку, Роберт?“, рече жена ми.
„Може малку попосле“, рече тој.
Му се посветивме на ТВ-то. Жена ми пак зевна.
Рече, „Креветот ти е спремен за кога ќе сакаш да си легнеш, Роберт. Знам дека денов ти бил напорен. Кога сакаш да си легнеш, само кажи“. Го потегна за раката. „Роберт?“.
Тој се сепна и рече, „Многу убаво си поминав. Ова е подобро од лентите, нели?“.
Јас реков, „Еве го иде“, и му го ставив џоинтот меѓу прстите. Тој вовлече, го задржа чадот, па го испушти. Божем тоа го прави од дете.
„Фала, батка“, рече. „Мислам дека ми е доста. Мислам дека ме стигна“, рече. Го придржа за жена ми да го земе.
„И мене“, рече таа. „Исто. И јас сум готова“. Го зеде џоинтот и ми го подаде. „Ќе поседам малку овде меѓу вас двајцата со затворени очи. Нема да ви пречам, нели? Ако ви пречам, само кажете. Ако не, ќе седам овде со затворени очи додека не ви се приспие“, рече. „Креветот ти е наместен, Роберт, кога ќе сакаш да си легнеш. Во собата е до нашата, на крајот од скалите. Ќе ти покажеме кога ќе сакаш да си легнеш. Вие момци разбудете ме ако заспијам“. Го рече тоа и ги затвори очите и заспа.
Вестите завршија. Станав и го сменив каналот. Се вратив на софата. Посакував жена ми да не се онесвестеше. Главата ѝ лежеше врз наслонот на софата, устата ѝ беше отворена. Се сврте така што наметката ѝ се лизна меѓу нозете, откривајќи го сочното меѓуножје. Посегнав да ја покријам со наметката, и тогаш фрлив поглед кон слепиот. Како да не! Ја вратив отворена наметката како што беше.
„Кажи кога ќе сакаш малку пита од јагоди“, реков.
„Важи“, рече тој.
Реков, „Уморен си? Сакаш да те однесам до твојот кревет? Сакаш да си легнеш?“.
„Уште не“, рече тој. „Не, ќе останам со тебе, батка. Ако може. Ќе останам додека не ти се приспие. Немавме кога да позбориме. Ти текнува? Имам осет дека јас и таа ја монополизиравме целата вечер“. Си ја крена брадата и ја пушти да падне. Си ги зеде цигарите и запалката.
„Може“, реков јас. Потоа реков, „Драго ќе ми биде да имам друштво“.
И мислам дека навистина ми беше. Секоја ноќ пушев трева и останував буден најдолго што можам пред да заспијам. Жена ми и јас ретко одевме заедно во кревет. Кога легнував да спијам, ги имав тоа соновите. Понекогаш се будев од некој, срцето ме полудуваше.
На ТВ имаше нешто за црквата и средниот век. Не беше баш некоја програма за гледање. Сакав да гледам нешто друго. Менував канали. И на нив немаше ништо. Го вратив првиот канал и се извинив.
„Батка, нема врска“, рече слепиот. „Мене ми е сеедно. Гледаш што сакаш. Јас секогаш учам нешто. Учењето нема крај. Нема да ми штети нешто да научам вечерва. Имам уши“, рече.
Некое време не прозборевме. Тој беше навален си главата свртена накај мене, со десното уво кон телевизорот. Многу вознемирувачки. Од време на време капаците му паѓаа и потоа набрзина се отвораа. Од време на време ги ставаше прстите во брадата и ги врткаше, како да мисли околу нешто што чул на телевизија.
На екранот, група луѓе во мантии беа фатени и измачувани од луѓе во костуми на скелети и луѓе облечени како ѓаволи. Луѓето облечени како ѓаволи имаа ѓаволски маски, рогови, и долги опаши. Претставата беше дел од процесија. Англичанецот кој зборуваше рече дека се случува во Шпанија еднаш годишно. Се обидов на слепиот да му објаснам што се случува.
„Скелети“, рече тој. „Знам за скелетите“, рече и кимна.
На ТВ-то се покажа некоја катедрала. Потоа долго и бавно покажуваа друга. Конечно, сликата се префрли на познатата во Париз, со летачките потпори и со кулите вперени кон небото. Камерата се оддалечи за да ја покаже целата катедрала како се издига над хоризонтот.
Имаше мигови кога Англичанецот кој зборуваше заќутуваше, едноставно оставајќи ја камерата да се движи преку катедрали. Или камерата ќе се свртеше кон полињата, таму мажи одеа зад воловите. Чекав колку што можев. После осетив дека нешто морам да кажам. Реков, „Сега ја покажуваат надворешноста на катедралата. Гарголи. Мали статуи исклесани да личат на чудовишта. Сега мислам се во Италија. Да, во Италија се. Има слики на ѕидовите во некоја црква“.
„Дали се тоа фрески, батка?“ праша тој, и си пивна од пијачката.
Јас посегнав по мојата чаша. Беше празна. Пробав да се сетам што можев да се сетам. „Ме прашуваш дали тие се фрески?“, реков. „Тоа е добро прашање. Не знам“.
Камерата се префрли на катедрала надвор од Лисабон. Разликите на португалската катедрала споредена со француската и италијанската не беа голем штос. Но ги имаше. Главно небитни ствари. Тогаш нешто ми светна, и реков, „Нешто ми светна. Имаш ли идеја што е катедрала? Како изгледаат, мислам? Ме сфаќаш? Ако некој ти рече катедрала, дали имаш некаква претстава што ти кажува? Ја знаеш ли разликата меѓу катедрала и баптистичка црква, на пример?“.
Тој испушти густ чад од устата. „Знам дека за да ги изградат им требале стотици работници и педесет или сто години“, рече тој. „Само што чув како човекот тоа го кажа, нормално. Знам дека генерации иста фамилија работеле на една катедрала. И тоа го слушнав дека го кажува. Луѓето кои на нив го започнале животното дело, никогаш не доживеале да го видат завршено. Во таа смисла, батка, не се разликуваат од нас, нели?“. Се насмеа. Потоа капаците пак му паднаа. Главата му се нишаше. Се чинеше дека дреме. Може се замислуваше себе во Португалија. Сега на ТВ покажуваа друга катедрала. Оваа беше во Германија. Гласот на Англичанецот пак дробеше. „Катедрали“, рече слепиот. Седна и ја заврте главата лево-десно. „Право да ти кажам, батка, само толку знам. Она што ти го кажав. Она што го чув од него. Но можеби ти би можел да ми опишеш една? Би сакал да ми опишеш. Тоа би било добро. Право да ти кажам, баш немам поим“.
Зјапнав во снимката на катедралата на телевизорот. Како воопшто да почнам да ја опишувам? Ајде да речеме дека животот ми зависи од тоа. Да речеме дека со смрт ми се заканува луд тип кој ќе ме убие ако не ја опишам.
Зјапав уште некое време во катедралата, пред сликата да се смени кон полињата. Немаше смисла. Се свртев кон слепиот и реков, „За почеток, многу се високи“. Гледав низ собата во потрага по идеја. „Се дигаат нагоре. Нагоре и нагоре. Кон небото. Толку се големи, некои од нив, што мораат да имаат од тоа држачите. Да ги задржат нагоре, така да кажам. Тие држачи се викаат потпори. Ми личат на вијадукти, не знам зошто. Но ти може ни за вијадуктите не знаеш? Понекогаш катедралите имаат ѓаволи и слично исклесани на предницата. Понекогаш господа и дами. Не прашувај зошто“, реков.
Тој кимаше. Целиот горен дел од неговото тело како да се мрдаше напред-назад.
„Не ми оди баш добро, нели?“, реков.
Тој престана да кима и се навали нанапред кон крајот на софата. Додека ме слушаше, си ги врткаше прстите низ брадата. Ми беше јасно дека не допирам до него. Но тој сеедно чекаше да продолжам. Кимна, како да се обидуваше да ме охрабри. Се обидов да смислам што друго да кажам. „Многу се големи“, реков. „Масивни се. Изградени се од камен. И од мермер, понекогаш. Во тоа време, кога граделе катедрали, луѓето сакале да бидат блиску до Господ. Во тоа време, Господ бил важен дел од сечиј живот. Тоа се гледа од градењето катедрали. Извини“, реков, „ми се чини дека не можам подобро од ова. Едноставно не ме бива“.
„Во ред е, батка“, рече слепиот. „Еј, слушај. Се надевам не ти пречи да те прашам. Може ли да те замолам нешто? Да те прашам просто прашање, да или не. Само сум љубопитен и не мислам ништо лошо. Ти си ми домаќин. Само дозволи да те прашам дали си на некој начин религиозен? Не ти пречи што те прашувам?“.
Одреков со главата. Но тој тоа не можеше да го види. За слепиот, мигањето е исто што и кимањето. „Мислам дека не верувам во тоа. Во што и да е. Понекогаш е тешко. Ме сфаќаш?“.
„Како не“, рече тој.
„Добро“, реков јас.
Англичанецот уште мелеше. Жена ми воздивна во сонот. Зеде длабок здив и продолжи да спие.
„Мораш да ме извиниш“, реков. „Но не можам да ти кажам како изгледа катедрала. Едноставно не ме бива за тоа. Не можам повеќе од она што ти го кажав“.
Слепиот седна многу смирено, со главата надолу, додека ме слушаше.
Реков, „Всушност, катедралите не ми значат нешто посебно. Ништо. Катедрали. Нешто кое го гледаш доцна навечер на ТВ. Толку од нив“.
Тогаш слепиот си го прочисти грлото. Му текна нешто ново. Извлече марамче од задниот џеб. Потоа рече, „Сфаќам, батка. Во ред е. Се случува. Не бери гајле“, рече. „Еј, слушај. Ќе ми направиш ли услуга? Имам идеја. Ај донеси некоја хартија. И молив. Ќе направиме нешто. Ќе нацртаме една заедно. Донеси молив и некоја дебела хартија. Ајде, батка, дај ги ваму“, рече.
Се качив горе. Како воопшто да немав сила во нозете. Како да сум трчал. Во собата на жена ми, почнав да барам. Најдов некои пенкала во малата корпа на нејзината маса. После пробав да се сетам каде да најдам хартија каква што ми побара.
Долу, во кујната, најдов хартиена кеса со лушпи од кромид на дното. Ја испразнив кесата и ја истресов. Ја однесов во дневната соба и со неа седнав крај неговите нозе. Поместив некои предмети, ги израмнив наборите на кесата, ја раширив врз масичето.
Слепиот се симна од софата и седна крај мене на тепихот.
Со прстите помина врз хартијата. Одеше горе-долу по краевите на хартијата. Рабовите, ги рамнеше рабовите. Ги испипа ќошовите.
„Добро“, рече. „Добро, ајде да ја средиме“.
Ми ја најде раката, дланката со моливот. Ја затвори својата дланка околу мојата. „Ајде, батка, цртај“, рече. „Цртај. Ќе видиш. Јас ќе те следам. Ќе биде добро. Само почни како што ти викам. Ќе видиш. Цртај“, рече слепиот.
И почнав. Прво нацртав кутија која личеше на куќа. Можеше да биде куќата во која живеам. Потоа ѝ ставив покрив. На секој крај од покривот, нацртав кули. Лудо.
„Фино“, рече тој. „Одлично. Добро ти оди“, рече. „Никогаш немаше помислено дека вакво нешто ќе ти се случи во животот, нели, батка? Епа, животот е чуден, тоа сите го знаеме. Продолжи. Терај“.
Ставив прозори со сводови. Ги нацртав летачките потпори. Закачив огромни врати. Не можев да сопрам. ТВ станицата престана со емитување. Го спуштив моливот и ги отворив и ги затворив прстите. Слепиот ја пипаше хартијата. Со врвовите на прстите поминуваше врз хартијата, преку сè што нацртав, и кимаше.
„Добро оди“, рече слепиот.
Пак го зедов моливот, а тој ми ја најде дланката. Продолжив. Јас не сум уметник. Но сеедно продолжив да цртам.
Жена ми ги отвори очите и зјапна во нас. Седна на софата, со отворена наметка. Рече, „Што правите? Кажете ми, сакам да знам“.
Не ѝ одговорив.
Слепиот рече, „Цртаме катедрала. Тој и јас работиме на тоа. Силно стисни“, ми рече мене. „Така. Така е добро“, рече. „Ете. Ја фати, батка. Можам да кажам. Ти мислеше дека нема да можеш. Но можеш, нели? Сега си при крај. Ме сфаќаш? Стварно ќе имаме нешто за некој минутка. Како ти е раката?“, рече. „Сега стави малку луѓе внатре. Што е катедрала без луѓе?“.
Жена ми рече, „Што се случува? Роберт, што правите? Што се случува?“.
„Добро е“, ѝ рече тој. „Сега затвори ги очите“, ми рече слепиот.
Го послушав. Ги затворив како што ми рече.
„Затворени ли се?“, рече тој. „Не мами“.
„Затворени се“, реков јас.
„Држи ги затворени“, рече тој. Рече, „Сега не застанувај. Цртај“.
И продолживме. Неговите прсти ги водеа моите кога дланката ми излегуваше надвор од хартијата. Немав доживеано такво нешто.
Потоа тој рече, „Мислам дека тоа е тоа. Мислам дека ја среди“, рече. „Погледни. Како ти се чини?“.
Но очите ми беа затворени. Мислев да ги задржам затворени уште некое време. Мислев дека тоа е нешто кое морам да го направам.
„Па?“, рече тој. „Гледаш ли?“.
Очите сè уште ми беа затворени. Бев во мојата куќа. Тоа го знаев. Но не чувствував како да сум внатре во што било.
„Стварно е добро“, реков.
Превод од англиски: Игор Исаковски